Rodzaje spółek w Polsce

Jednym ze sposobów na rozpoczęcie działalności gospodarczej w Polsce jest założenie spółki. W polskim systemie prawnym wyróżniamy aż siedem rodzajów spółek handlowych. Każdy z przyszłych przedsiębiorców może więc wybrać taką formę, która mu najbardziej odpowiada mając na względzie planowany profil działalności. Poniżej omawiamy cechy charakterystyczne poszczególnych spółek oraz podstawowe różnice pomiędzy nimi.

Spis treści

• Podstawowe rodzaje spółek w Polsce
• Rodzaje spółek w Polsce – wspólne cechy spółek osobowych i kapitałowych
• Spółki osobowe
• Spółki kapitałowe
• Czy spółkę handlową w Polsce może założyć cudzoziemiec?
• Podsumowanie

Podstawowe rodzaje spółek w Polsce

Na wstępie, zacznijmy od wyszczególnienia dwóch podstawowych kategorii, na jakie dzielimy polskie spółki:

• spółki osobowe, do których zaliczamy spółkę jawną, partnerską, komandytową, komandytowo-akcyjną

W tych spółkach istotne znaczenie ma czynnik ludzki. W spółkach osobowych dopuszczalne jest bowiem wniesienie wkładu w postaci świadczenia pracy bądź usług na rzecz spółki (co nie jest możliwe w przypadku spółek kapitałowych). Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej, ale zdolność prawną już tak. Pozwala im to nie tylko na zaciąganie zobowiązań, ale także nabywanie praw w swoim imieniu. Wyróżnia je także konieczność podania przynajmniej jednego nazwiska (nazwy) wspólnika w firmie spółki.

• spółki kapitałowe, czyli spółka akcyjna, z ograniczoną odpowiedzialnością oraz prosta spółka akcyjna.

Ich substratem jest kapitał, co przejawia się w obowiązku ustanowienia w nich kapitału zakładowego w ustawowo wymaganej wysokości. Warto podkreślić, że spółka kapitałowa może być jednoosobowa (posiadać tylko jednego wspólnika). W przeciwieństwie do spółek osobowych, spółki kapitałowe posiadają zarówno zdolność, jak i osobowość prawną. Są podwójnie opodatkowane – w pierwszej kolejności są płatnikiem podatku CIT, w drugiej zaś wspólnicy lub akcjonariusze płacą podatek od uzyskanej dywidendy.

Spółka cywilna

Warto w tym miejscu wspomnieć o szczególnym rodzaju spółki, jaką jest spółka cywilna. Wbrew nazwie, nie jest to jednak spółka (osobny podmiot w obrocie prawnym), leczy jedynie umowa pomiędzy co najmniej dwoma osobami. Jako że nie jest to spółka per se, w niniejszym artykule ją pomijamy i zajmujemy się charakterystyką poszczególnych spółek prawa.

Przed omówieniem poszczególnych rodzajów spółek, przyjrzyjmy się wymogom ogólnym, które mają zastosowanie do każdej ze spółek.

Rodzaje spółek w Polsce – wspólne cechy spółek osobowych i kapitałowych

Niezależnie od tego na jaki rodzaj spółki się zdecydujemy, przed rozpoczęciem prowadzenia działalności konieczne jest spełnienie kilku warunków. Zaliczamy do nich przede wszystkim zawarcie umowy spółki (bądź statutu) określającej podstawowe elementy, takie jak: firma i siedziba spółki, przedmiot jej działalności czy czas trwania spółki (jeżeli jest oznaczony), wniesienie umówionych przez wspólników wkładów, oraz rejestracja spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym (czyli polskim rejestrze handlowym).

Zawarcie umowy spółki możemy dokonać (głównie) na dwa sposoby:

• w formie tradycyjnej, tj. przez podpisanie umowy spółki – albo w zwykłej formie pisemnej (w przypadku spółek jawnych oraz spółek partnerskich) albo w formie aktu notarialnego (w przypadku spółek komandytowych, komandytowo-akcyjnych, spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, spółek akcyjnych i prostych spółek akcyjnych)
• elektronicznie tj. przy użyciu elektronicznego wzorca umowy w systemie S24 (w tym przypadku umowa może zawierać wyłącznie podstawowe rozwiązania i wymaga posiadania uznanego w Polsce podpisu elektronicznego). Ta forma założenia spółki jest jednak niemożliwa w przypadku spółki akcyjnej, spółki komandytowo – akcyjnej oraz spółki partnerskiej

Kiedy umowa spółki jest już gotowa, następnym krokiem jest złożenie wniosku o rejestrację spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Spółki osobowe

1. Spółka jawna

Spółka jawna jest najprostszą formą spółki handlowej.  Do jej utworzenia konieczna jest umowa co najmniej dwóch wspólników, którzy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego oraz wniesienia wkładu (pieniężnego bądź niepieniężnego). Wspólnikami spółki jawnej mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne (np. inne spółki prawa handlowego).

Za zobowiązania spółki odpowiada przede wszystkim ona sama, całym majątkiem. Niemniej jednak, jeśli egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, wówczas odpowiedzialność przechodzi na wspólników, którzy z kolei odpowiadają solidarnie, całym swoim majątkiem.

2. Spółka partnerska

Rodzaj spółki kierowany głównie do osób wykonujących wolne zawody, takie jak np. adwokat, lekarz, dziennikarz czy architekt. W ten sposób mogą one działać wspólnie przy jednoczesnym zachowaniu niezależności. Z tego względu jednak pojawiają się pewne ograniczenia – spółkę partnerską mogą założyć wyłącznie osoby fizyczne (co najmniej dwie), zwane partnerami.

W przypadku spółek partnerskich warto zwrócić uwagę na szczególny rodzaj odpowiedzialności. Mianowicie partner takiej spółki nie odpowiada za zobowiązania wynikające z błędów popełnionych przez innych partnerów, które powiązane są z wykonywaniem przez takiego partnera wolnego zawodu.

3. Spółka komandytowa

To spółka osobowa dość często wybierana przez przedsiębiorców, głównie ze względu na możliwość  ograniczenia odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. Wspólników spółki komandytowej (którymi mogą być osoby fizyczne, prawne w tym inne spółki prawa handlowego) dzielimy na dwie kategorie:

• komplementariuszy – tzw. aktywnych wspólników, którzy reprezentują spółkę i mogą samodzielnie prowadzić jej sprawy (ponosząc przy tym jednak odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem)
• komandytariuszy – tzw. wspólników biernych, mogących reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnicy (odpowiedzialność komandytariusza za zobowiązania spółki jest ograniczona jedynie do ustalonej w umowie spółki sumy komandytowej)

Oczywiście, jak w przypadku innych spółek osobowych, w firmie spółki komandytowej należy umieścić nazwisko (bądź nazwę osoby prawnej) przynajmniej jednego komplementariusza. Co ważne, w przypadku zamieszczenia nazwiska lub firmy komandytariusza w firmie spółki komandytowej, komandytariusz ten odpowiada wobec osób trzecich na takich zasadach jak komplementariusz.

Istotne jest także to, że spółka komandytowa, mimo tego, że jest spółką osobową, podlega podwójnemu opodatkowaniu tak jak spółki kapitałowe. W pierwszej kolejności od uzyskanych przez spółkę zysków odciągany jest podatek od osób prawnych (CIT), a następnie każdy ze wspólników musi rozliczyć podatek od osób fizycznych (PIT) od otrzymanych dywidend. Wspólnik może jednak odliczyć podatek CIT zapłacony przez spółkę od przychodu z dywidendy, co sprawia, że mimo podwójnego opodatkowania, ten typ spółki nadal jest często wybierany przez przedsiębiorców.

4. Spółka komandytowo – akcyjna

Jak sama nazwa wskazuje, jest to połączenie spółki komandytowej i spółki akcyjnej. Podobnie jak pozostałe spółki osobowe ma zdolność prawną, ale – to co ją wyróżnia wśród innych spółek osobowych – posiada także osobowość prawną. Od spółki komandytowej „przejęła” podział wspólników na dwie grupy:

• komplementariuszy – posiadających prawo do reprezentowania spółki, a jednocześnie ponoszących odpowiedzialność za jej zobowiązania całym swoim majątkiem oraz
• akcjonariuszy – którzy nie ponoszą w ogóle odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

Należy jednak podkreślić, że w tej spółce konieczne jest ustanowienie kapitału zakładowego, który nie może być niższy niż 50 000 złotych.

Spółki kapitałowe

1. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.)

Jedna z trzech spółek kapitałowych, znana także jako spółka z o.o. Ten rodzaj spółki jest prawdopodobnie najlepiej znaną i najczęściej wybieraną formą prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Za wszelkie zobowiązania spółki odpowiada ona sama (wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki).

Spółkę z o.o. mogą założyć osoby fizyczne i osoby prawne (w tym inne spółki handlowe). Wyjątkiem jest jedynie to, że spółki z o.o. nie może założyć wyłącznie inna jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby udziały w spółce z o.o. po jej rejestracji nabyła inna jednoosobowa spółka z o.o.

W spółce z o.o. konieczne jest wniesienie wkładów na kapitał zakładowy, który nie może być niższy niż 5000 zł. Natomiast minimalna wartość nominalna każdego udziału musi wynosić co najmniej 50 zł.

Należy także pamiętać, że spółka z o.o. działa przez swoje organy –  mowa tu głównie o zgromadzeniu wspólników oraz zarządzie. Natomiast wspólnicy mogą także zdecydować o powołaniu rady nadzorczej, która będzie sprawowała ogólną kontrolę nad działalnością spółki. Ustanowienie rady nadzorczej w spółce z o.o. jest co do zasady fakultatywne. Jeżeli jednak liczba wspólników będzie wyższa niż 25, a kapitał zakładowy przewyższy kwotę 500 000 zł, ustanowienie rady nadzorczej jest obligatoryjne.

2. Spółka akcyjna (SA)

To spółka kapitałowa, którą może założyć osoba fizyczna lub osoba prawna. Z reguły jest wybierana przez podmioty decydujące się na prowadzenie działalności na większą skalę, bowiem minimalny kapitał zakładowy SA wynosi 100 000 zł. Co więcej, do prowadzenia niektórych rodzajów działalności (takich jak np. Bank czy Towarzystwo Ubezpieczeń) ustawodawca wymaga przyjęcia formy spółki akcyjnej. Wewnętrzne procesy w spółce akcyjnej również są bardziej sformalizowane niż w przypadku spółek z o.o. Przykładowo, każde zgromadzenie akcjonariuszy SA musi być protokołowane przez notariusza – taki wymóg nie istnieje w przypadku spółek z o.o.

W prawie polskim wyróżniamy dwa rodzaje spółki akcyjnej: publiczną (w której co najmniej jedna akcja została wprowadzona do publicznego obrotu) i prywatną (żadna akcja spółki nie została wprowadzona do publicznego obrotu).

Odpowiedzialność za zobowiązania w spółce akcyjnej kształtuje się dość podobnie jak w spółce z o.o., tj. akcjonariusze, nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Organami spółki akcyjnej są (tak jak w spółce z o.o.) zgromadzenie akcjonariuszy oraz zarząd. Istotne jest jednak to, że powołanie rady nadzorczej jest obowiązkowe, niezależnie od ilości akcjonariuszy.

3. Prosta spółka akcyjna (PSA)

To nowy typ spółki, bowiem funkcjonuje dopiero od 1 lipca 2021 roku. Prosta spółka akcyjna to (jak wskazuje nazwa) uproszczona forma spółki akcyjnej, która w założeniu miała być przeznaczona dla start – upów. Głównie dlatego, że wszelkie związane z nią procedury – zarówno założenie, jak i prowadzenie, a także jej rozwiązanie – są znacznie łatwiejsze niż w przypadku spółki akcyjnej.

Najważniejsze jest jednak to, że w PSA minimalny kapitał zakładowy wynosi symboliczne 1 zł. Faktycznie jest to idealny wybór dla założycieli innowacyjnych firm. Podobnie jak spółka akcyjna, PSA ma prawo emitować akcje na giełdzie. Nie mają one co prawda wartości nominalnej, natomiast przekładają się na prawa akcjonariuszy w spółce, ponieważ większa ilość posiadanych akcji sprawia, że głos danego akcjonariusza jest ważniejszy.

Ponadto, konstrukcja prostej spółki akcyjnej umożliwia utworzenie rady dyrektorów – organu łączącego obowiązki zarządu oraz rady nadzorczej.

Czy spółkę handlową w Polsce może założyć cudzoziemiec?

Prawo polskie umożliwia rozpoczęcie działalności gospodarczej w Polsce cudzoziemcom. Osoby pochodzące z państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach, jak obywatele polscy. W ten sam sposób mogą też działać cudzoziemcy będący obywatelami innego kraju niż wymienione, jeśli posiadają np. zezwolenie na pobyt stały w Polsce, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE czy status uchodźcy.

Co jednak w przypadku, gdy żaden z powyższych warunków nie jest spełniony? Nie oznacza to od razu, że taka osoba nie może zostać przedsiębiorcą w Polsce. Jak najbardziej jest to możliwe, jednak z pewnymi ograniczeniami. W takiej sytuacji cudzoziemiec może prowadzić działalność gospodarczą w formie spółki akcyjnej, spółki komandytowej, spółki komandytowo-akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Podsumowanie

Jak łatwo można zauważyć, polski system prawny oferuje wiele rodzajów spółek do wyboru. Aby lepiej zobrazować ich funkcjonowanie, poniżej przedstawiamy dwie tabele ukazujące różnice i podobieństwa występujące pomiędzy poszczególnymi spółkami.

SPÓŁKI OSOBOWE

SPÓŁKI KAPITAŁOWE

Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na ten temat zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z biura naszej kancelarii prawnej w Warszawie są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc. Jeśli reprezentujesz inwestora zagranicznego i szukasz obsługi w języku angielskim zapraszamy na portal obsługi inwestora zagranicznego kancelarii CGO Legal.