Jeden z czterech rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych. Powoduje wstrzymanie egzekucji komorniczych i umożliwia uchylenie zajęć rachunków bankowych. Na dokonanie poważniejszych transakcji dłużnik będzie musiał dostać zgodę nadzorcy. Przeznaczone dla dłużnika, który toczy z kontrahentami spory, a jednocześnie obawia się postępowań egzekucyjnych ze strony wierzycieli.
Może być prowadzone, jeżeli duża wartość wierzytelności jest spornych, tj. kiedy suma wierzytelności spornych (kwestionowanych przez dłużnika) uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% ogółu wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
Przebieg
- Rozpoczyna się od złożenia w sądzie wniosku o otwarcie postępowania, do którego załącza się propozycje układowe wraz ze wstępnym planem restrukturyzacyjnym i wykazem wierzycieli. Wniosek podlega opłacie w wysokości 1000 zł. Sąd może żądać od dłużnika zaliczki na wydatki postępowania.
- Sąd sprawdza, czy spełnione są przesłanki przeprowadzenia restrukturyzacji, a jeśli tak – wydaje postanowienie o otwarciu postępowania, w którym wyznacza nadzorcę sądowego. Od tej pory dłużnik musi udzielać sądowi i nadzorcy sądowemu wszelkich wyjaśnień i udostępniać wszelkie dokumenty oraz musi uzyskać zgodę nadzorcy na dokonanie bardziej doniosłych czynności.
- Od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik nie może regulować wierzytelności, które z mocy prawa objęte są układem – można tego dokonać dopiero po zatwierdzeniu układu. Jednak wierzytelności, których układ nie obejmuje, np. należności zabezpieczone hipoteką, należności powstałe po otwarciu postępowania takie jak wynagrodzenia pracowników czy czynsz najmu muszą być regulowane na bieżąco.
- Nadzorca sporządza spis inwentarza na podstawie wpisów w księgach dłużnika i dokumentów bezspornych. Spis zawiera też oszacowanie wartości majątku dłużnika.
- Nadzorca sporządza plan restrukturyzacyjny (obejmuje on opis dotychczasowej działalności, analizę przyczyn utraty płynności i swego rodzaju biznesplan, który ma zapewnić polepszenie kondycji finansowej dłużnika i powinien uwzględniać propozycje dłużnika).
- Nadzorca sporządza spis wierzytelności. Wierzyciel, który nie zgadza się z treścią spisu wierzytelności (np. uważa, że należy mu się większa kwota niż wskazana w spisie albo został całkowicie pominięty) może złożyć sprzeciw. Sprzeciwy rozpoznaje sąd, co zajmuje kilka miesięcy. Jednak nawet jeśli ostatecznie należność nie zostanie umieszczona w spisie wierzyciel będzie mógł jej dochodzić w inny sposób, np. wnieść pozew.
- Dopiero po prawomocnym rozstrzygnięciu większości sprzeciwów sąd zatwierdza spis wierzytelności. Jeśli nierozpoznane sprzeciwy dotyczą max. 15% sumy wierzytelności, sąd zatwierdza spis wierzytelności w zakresie nieobjętym tymi sprzeciwami.
- Następnie sąd niezwłocznie wyznacza termin zgromadzenia wierzycieli i przeprowadza się głosowanie nad układem.
- Układ podlega zatwierdzeniu przez sąd, po czym wiąże wszystkich wierzycieli nim objętych – również tych, którzy głosowali przeciwko oraz tych, którzy nie brali udziału w postępowaniu i których wierzytelności nie były ujawnione w spisie wierzytelności (chyba, że dłużnik ich nie ujawnił). Dzięki temu dłużnik nie musi negocjować indywidualnie z każdym wierzycielem. Co więcej, brak zgody albo brak aktywności niektórych wierzycieli nie blokuje zawarcia układu, a ci, którzy byli przeciwni uzgodnieniom i tak będą musieli podporządkować się ustaleniom większości.
Zasady zawierania układu
Wierzyciele głosują na zgromadzeniu wierzycieli. Do przyjęcia układu wymagana jest większość głosujących wierzycieli, mających łącznie co najmniej 2/3 sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom. Większość bada się w odniesieniu do faktycznie oddanych głosów, a zatem nie wlicza się tych, którzy nie biorą czynnego udziału w głosowaniu.
Sytuacja dłużnika
Nadzorcę sądowego wybiera sąd. Dłużnik może ubiegać się o to, by nadzorcą sądowym została konkretna osoba, jeśli uzyska na to zgodę wierzyciela lub wierzycieli mających łącznie więcej niż 30% sumy wierzytelności. Wynagrodzenie nadzorcy jest ustalane przez sąd i zależy m.in. od liczby wierzycieli, wartości sumy wierzytelności, wkładu pracy, czasu trwania postępowania i przeciętnego wynagrodzenia w kraju.
Przez cały czas trwania postępowania (ponad 12 miesięcy) dłużnik ma obowiązek dodawania do swojej nazwy dopisku „w restrukturyzacji”.
Zarządzanie przedsiębiorstwem
Co do zasady, dłużnik nadal zarządza przedsiębiorstwem, ale samodzielnie może dokonywać tylko czynności zwykłego zarządu. Do poważniejszych czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu (np. sprzedaż nieruchomości) wymagana jest zgoda nadzorcy sądowego (można ją uzyskać również po transakcji, w ciągu 30 dni, dzięki czemu bieżące operacje nie są wstrzymane tylko dlatego, że czeka się na zgodę).
Wpływ na pozycję kontraktową dłużnika
Stabilność sytuacji kontraktowej dłużnika zapewnia:
- nieważność klauzul umownych dających prawo zmiany lub rozwiązania umowy (np. kontrahenci dłużnika nie mogą wypowiedzieć umowy najmu z powodu restrukturyzacji),
- bezskuteczność postanowień uniemożliwiających albo utrudniających osiągnięcie celu przyspieszonego postępowania układowego,
- ograniczenie możliwości wzajemnych potrąceń – np. wykluczone jest kupowanie po otwarciu restrukturyzacji długów, które dłużnik ma wobec innych osób po to, by je potrącić i w ten sposób szybciej uzyskać zapłatę,
- ograniczenie możliwości wypowiedzenia przez kontrahenta umowy najmu lub dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w których jest prowadzona działalność – wypowiedzenie jest możliwe tylko za zgodą rady wierzycieli (dzięki temu np. właściciel biurowca, który chce wypowiedzieć najem biura dłużnika bo spodziewa się, że nie otrzyma czynszu, ma utrudnione zadanie, bo musi uzyskać zgodę wierzycieli),
- takie samo ograniczenie wypowiedzenia umowy dotyczy też umów kredytu w zakresie środków postawionych do dyspozycji kredytobiorcy przed dniem otwarcia postępowania, leasingu, ubezpieczeń majątkowych, umów rachunku bankowego, umów poręczeń, umów obejmujących licencje udzielone dłużnikowi oraz gwarancji lub akredytyw.
Wpływ na postępowania egzekucyjne
Egzekucje dotyczące wierzytelności objętych układem ulegają zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania. Nie jest możliwe wszczynanie nowych egzekucji. Ponadto w uzasadnionych przypadkach możliwe jest uchylenie zajęć rachunków bankowych.
W dodatku możliwe jest zawieszenie postępowań egzekucyjnych lub uchylenie zajęć rachunków bankowych jeszcze przed otwarciem postępowania.
Ten typ postępowania nie ma wpływu na postępowania egzekucyjne dotyczące wierzytelności nieobjętych układem. W tym zakresie wierzyciele, np. wierzyciele hipoteczni nadal mogą prowadzić egzekucje komornicze, uzyskiwać zajęcie rachunków bankowych, ruchomości, etc.
Wpływ na inne postępowania
Do postępowań dotyczących masy układowej obligatoryjnie wstępuje nadzorca sądowy. Poza tym postępowanie układowe nie wpływa na obecne i przyszłe postępowania sądowe, administracyjne i inne. Wierzyciele nadal mogą wytaczać pozwy o zapłatę, ale uznanie roszczenia, zrzeczenie się roszczenia, zawarcie ugody lub przyznanie okoliczności istotnych dla sprawy przez dłużnika wymaga zgody nadzorcy sądowego.
Jednak jeśli sąd uzna, że nie było przeszkód do umieszczenia dochodzonych wierzytelności w całości w spisie wierzytelności, wierzyciel zostanie obciążony kosztami postępowania nawet w przypadku wygrania procesu (jest to pewne ryzyko wierzyciela, który wybiera, czy wnieść pozew, czy dochodzić zapłaty w restrukturyzacji).
Czas trwania
Postępowanie może trwać nawet ponad 12 miesięcy.
Zawarto układ – co dalej?
Postępowanie zostaje zakończone z dniem uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu albo o odmowie zatwierdzenia układu. Dłużnik odzyskuje prawo zarządu majątkiem, jeżeli je ograniczono (chyba, że sam układ przewiduje inaczej) i spłaca zadłużenie zgodnie z układem i planem restrukturyzacyjnym. Nadzorca albo zarządca obejmują funkcję nadzorcy wykonania układu. Wykonanie układu potwierdza się postanowieniem sądu. W razie późniejszej zmiany okoliczności, możliwa jest zmiana układu.
Co, jeśli układ nie jest przestrzegany?
Sąd może uchylić układ na wniosek dłużnika, wierzyciela lub nadzorcy jeżeli dłużnik nie wykonuje układu. Jeśli sytuacja dłużnika uległa dalszemu pogorszeniu i ogłoszono jego upadłość, to układ zostaje uchylony z mocy prawa. Uchylenie układu powoduje, że wierzyciele mogą dochodzić swych roszczeń w pierwotnej wysokości tak jakby układu nie zawarto, a wypłacone zgodnie z układem sumy zalicza się na poczet ich należności.