Zmiana rezydencji podatkowej

Jak zmienić rezydencję podatkową i czy potrzebne jest wsparcie w jej zmianie? Zdecydowanie. Samodzielna zmiana rezydencji podatkowej i wybór Malty, Szwajcarii, Cypru czy Zjednoczonych Emiratów Arabskich jako nowego miejsca zamieszkania może zakończyć się konfliktem z polskim fiskusem.

Następuje on najczęściej po powrocie do kraju. Z naszego artykułu dowiesz się jak bezpiecznie zmienić rezydencję podatkową i czym w ogóle ona jest.

Czym w ogóle jest rezydencja podatkowa?

Polski rezydent podatkowy opodatkowany jest globalnie – tj. od całego dochodu, który otrzymuje ze źródeł polskich i zagranicznych. Nadto wiążą go niekorzystne rozwiązania mające na celu opodatkowanie spółek zagranicznych, które kontroluje – np. CFC (opodatkowanie udziałowców spółek zagranicznych) oraz klauzula obejścia prawa podatkowego.

Od 2016 roku banki zagraniczne raportują dane beneficjentów rzeczywistych spółek zagranicznych do kraju ich rezydencji, innymi słowy fiskus otrzyma informację odnośnie posiadanych przez Polaków spółkach. W przypadku gdy podatnik chce dokonywać rozliczeń poza granicami Polski i poza jej jurysdykcją, konieczna jest zmiana rezydencji podatkowej.

W Polsce obowiązują dwa kryteria przesądzające o zmianie rezydencji podatkowej:

• kryterium pobytu na terytorium RP powyżej 183 dni w roku
• kryterium posiadania na terenie Polski centrum swoich interesów osobistych lub gospodarczych.

Aby podlegać obowiązkowi podatkowemu w Polsce musi być spełniona tylko jedna z w/w przesłanek. Oznacza to, że zmiana miejsca pobytu nie wystarczy do zmiany rezydencji podatkowej. Konieczne będzie również przeniesienie centrum swoich interesów życiowych.

Rozważania dotyczące przeniesienia rezydencji podatkowej powinny uwzględniać obowiązujące między Polską a krajem docelowym przeprowadzki umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Umowy te rozstrzygają konflikty podwójnej rezydencji w sposób autonomiczny i nadrzędny nad polskimi przepisami.

Zmiana rezydencji podatkowej. Centrum interesów osobistych

Za pojęciem tym kryją się wszelkie więzi rodzinne. Aktywność społeczna, przynależność do organizacji, stowarzyszeń, klubów. A także każda działalność polityczna, obywatelska czy kulturalna. W świetle obecnych interpretacji głównym czynnikiem decydującym o zmianie Centrum Interesów Osobistych decyduje ognisko domowe czyli stałe, trwałe miejsce zamieszkania wraz z najbliższą rodziną (małżonkowie, dzieci).

Zmiana rezydencji podatkowej. Centrum interesów gospodarczych

Centrum Interesów Gospodarczych jest o wiele łatwiej sprecyzować. Jest nim bowiem miejsce prowadzenia działalności zarobkowej.

Miejsce w którym znajduje się źródło dochodów, w którym dokonuje się inwestycji, nabywa się rzeczy ruchome jak i nie ruchomości, posiada się konto bankowe oraz kredyty. Innymi słowy przestrzeń, lokalizacja w której zarządza się swoim majątkiem.

O zmianie centrum decydować będą rozwiązanie stosunków pracy i wygaszenie bądź przeniesienie ich źródeł do kraju nowej rezydencji podatkowej, co za tym idzie likwidacja lub zawieszenie działalności gospodarczej. Sprzedaż ruchomości lub przerejestrowanie jej do kraju nowej rezydencji. A także wyzbycie się nieruchomości w Polsce i zakup, wynajem domu lub mieszkania w kraju nowej rezydencji.

W tym miejscu należy wspomnieć, że nie zawsze występuje konieczność sprzedaży nieruchomości. Co do zasady posiadanie nieruchomości i czerpanie z niej korzyści jest dozwolone.

Warunkiem natomiast jest, że nie może ona być dostępna w każdej chwili dla podatnika i nie może służyć zaspokajaniu jego własnych potrzeb mieszkaniowych. Sytuację tę można rozwiązać przez np. wynajem.

Środki pieniężne z najmu najbezpieczniej będzie przekazać na spłatę kredytów lub przenieść wierzytelności z niego wynikające na członków rodziny. Kwestia ta i posiadania rachunków bankowych została rozstrzygnięta przez interpretacje wydane przez Ministra Finansów.

Jak zmienić rezydencję podatkową?

Osoby chcące zmienić rezydencję podatkową powinny mieć na uwadze, że mogą znaleźć się w sytuacji, w której jednocześnie będą spełniały kryteria rezydenta podatkowego w dwóch lub więcej państwach. Sytuacja taka występuje dość często zwłaszcza w przypadku pracowników oddelegowanych do pracy poza granicami państwa, w którym zwykle zamieszkują.

W tym wypadku państwa muszą określić zasady na podstawie których konflikt taki zostanie rozwiązany (ang. tie-breaker rules). Efektem rozstrzygnięcia konfliktu jest przyznanie prawa do opodatkowania rezydenta jednemu z państw.

OECD wyróżnia cztery kryteria na podstawie których rozstrzygany jest konflikt o rezydencję:

• stałe miejsce zamieszkania
• ośrodek interesów życiowych (Centrum Interesów Osobistych i Centrum Interesów Gospodarczych)
• zwykłe przebywanie
• obywatelstwo

Warunki te rozpatrywane są w powyższej kolejności. Dzieje się tak ze względu na ich charakter. Zaczyna się od warunku, który wskazuje na najsilniejszą więź faktyczną.

Kończy się na kryteriach formalnych, które mogą być spełnione bez utrzymania tej więzi. W przypadku gdy rezydent spełnia wszystkie te kryteria w obu państwach lub nie posiada obywatelstwa w żadnym z nich, władze tych państw rozstrzygają sprawę w drodze wzajemnego porozumienia.

Zmiana rezydencji podatkowej – gdzie warto się „przenieść” z podatkami?

Skutecznym rozwiązaniem problemu rezydencji podatkowej jest jej zmiana na rzecz kraju o przyjaznym reżymie podatkowym. Wśród najpopularniejszych jurysdykcji jest Cypr i Malta, które oferują efektywne opodatkowanie zbliżone do 0%. 

Kierunek zmian wyznaczają również inne względy jak np. chęć budowy bezpiecznego i stabilnego zaplecza finansowego na przyszłość. W tym względzie często wybierana jest Szwajcaria, która oferuje wyjątkowo stabilny i „przyjazny” system polityczno-prawny. Zanim jednak odpowiemy sobie na pytanie dokąd udać się w celu zmiany rezydencji musimy sami ustalić najważniejsze determinanty.

W pierwszej kolejności rozważmy czy faktycznie jesteśmy w stanie przenieść nasze centrum interesów życiowych do danego rejonu świata. W innej sytuacji będzie osoba samotna, a w innej rodzina z dziećmi w wielu szkolnym.

Stąd jeśli w danym państwie bariera językowa jest zbyt duża i nie ma dostępu do szkół z nauczaniem w języku angielskim czy innym znanym – taka przeprowadzka może być utrudniona właśnie ze względów życiowych. W większość państw UE ale i państw Półwyspu Arabskiego znajdziemy dostęp do nauczania w języku angielskim. 

Następnie należy rozważyć koszty związane z pobytem. Często opłaty urzędowe nie są wysokie lub de facto nie powstaje obowiązek z tego tytułu.

Jednak opłaty związane z najmem czy nabyciem nieruchomości są bardzo różne – należy wziąć pod uwagę, że ceny  w wypadku państw zachodnio europejskich zaczynają się od wysokiego pułapu – zwłaszcza w dużych aglomeracjach z łatwym dostępem do lotniska. W tym wypadku dobrze jest skorzystać z lokalnego doradcy, który nie tylko przygotuje oferty ale ustali warunki w naszym imieniu.

Dalej wspomniana kwestia opodatkowania, która zależy od kilku istotnych czynników, w tym formy prawnej działalności gospodarczej, miejsca pozyskiwania dochodów oraz formy ich wypłaty. Biorąc pod uwagę te determinanty prezentujemy jedynie przykładowe i poglądowe kierunki w zależności od wagi poszczególnych kryteriów:

W praktyce konieczna jest fizyczna przeprowadzka do wybranego kraju. Nie wyklucza to oczywiście możliwości powrotu do kraju podyktowanego celami osobistymi i zawodowymi.

Należy pamiętać, że zmiana rezydencji podatkowej w przypadku rezydenta polskiego wiąże się z koniecznością analizy zamierzeń pod kątem wprowadzonego w 2019 Exit Tax – czyli daniny obciążającej osoby (fizyczne i prawne), które zmieniają rezydencję podatkową.

Przenoszenie firmy za granicę a rezydencja podatkowa

Niezależnie czy przenosisz indywidualną działalność czy spółkę, istotne jest to czy Ty również przeprowadzasz się za granicę. Firma indywidualna to nic więcej jak Twoja rejestracja w CEIDG na podstawie której potwierdzasz posiadany status przedsiębiorcy.

Podobnie kwestia opodatkowania Twojej działalności podatkiem dochodowym i status czynnego podatnika VAT. Otóż podatnikiem – przedsiębiorcą (firmą) jesteś Ty. Innymi słowy, gdy przenosisz się poza Polskę firmę – czyli swój status przedsiębiorcy powinieneś potwierdzić w nowym miejscu zamieszkania. Oczywiście to nie wszystko, bo firma to również przedsiębiorstwo.

Czym jest przedsiębiorstwo

Przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników majątkowych służących prowadzeniu działalności gospodarczej. Jeżeli przenosisz się poza Polskę, ale przedsiębiorstwo zostaje w kraju, wówczas ono dalej tutaj jest swoistą bazą podatkową (stałą placówką, zakład dla celów podatkowych), którą trzeba opodatkować lokalnie.

Jeśli przenosisz składniki majątkowe – wówczas po wyprowadzce zerwiesz „powiązania podatkowe” z RP. Co innego, gdy przenosisz firmę, ale dalej chcesz mieszkać w Polsce. To oczywiście jest możliwe, ale powinno być przeprowadzone przez specjalistów, gdyż ma doniosłe konsekwencje podatkowe i praktyczne.

Jak ustala się rezydencję podatkową?

Jednym z głównych kryteriów oceny skuteczności przeniesienia firmy za granicę (czyli indywidualnej rezydencji podatkowej os. fizycznej) jest faktyczna wyprowadzka z Polski. Skuteczna przeprowadzka uwzględnia przepisy polskie oraz lokalne – docelowego miejsca zamieszkania.

Dodatkowo trzeba zweryfikować odpowiednią umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania. Najprostszy scenariusz zakłada utratę centrum interesów osobistych i gospodarczych w Polsce.

Należy to połączyć z brakiem faktycznego przebywania w kraju (poniżej 183 dni). Oczywiście trzeba też uzyskać rezydencję w kraju docelowym – to regulują lokalne przepisy. W sytuacji konfliktu rezydencji – rozstrzyga umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Zmiana rezydencji podatkowej. Centrum interesów osobistych

Zwykle urząd skarbowy lub organ podatkowy interpretuje „centrum interesów osobistych” jako miejsce, w którym:

• dana osoba posiada najwięcej powiązań osobistych, tj. rodzinnych (tzw. ognisko domowe), towarzyskich; 
• przebywa rodzina, współmałżonek, partner życiowy oraz małoletnie dzieci; 
• podejmuje aktywność społeczną, kulturalną, polityczną, obywatelską; 
• należy do organizacji/klubów, uprawia hobby.

Zmiana rezydencji podatkowej. Centrum interesów gospodarczych

Natomiast „centrum interesów gospodarczych” oznacza:

• miejsce prowadzenia działalności zarobkowej czyli kraj, w którym dana osoba uzyskuje większość swoich dochodów (przychodów);
• miejsce, w którym przedsiębiorca posiada inwestycje, majątek ruchomy (np. zarejestrowany pojazd) i nieruchomy (mieszkanie), polisy ubezpieczeniowe, zaciągnięte kredyty oraz konta bankowe.

Rezydencja to więc stan faktyczny a nie np. deklaracja os. fizycznej. Fakt bycia rezydentem można potwierdzić pozyskując certyfikat rezydencji, jednakże to też nie przesądza sprawy. W toku kontroli urząd może ustalić, że podatnik ma inną rezydencję podatkową niż tą którą potwierdza certyfikat.

Rezydencja podatkowa spółki a przenoszenie firmy za granicę

Czym innym od osobistej rezydencji podatkowej jest rezydencja podatkowa spółki. W przypadku wyprowadzki spółka np. polska, zarządzana będzie spoza kraju.

Jeżeli kraj docelowy uzna za swojego rezydenta podatkowego polską spółkę z uwagi na jej faktyczny zarząd w kraju docelowym, wówczas należy rozstrzygnąć konflikt rezydencji (podatnik rezydent jednocześnie w PL i w nowym kraju docelowym). Konflikt rezydencji rozstrzyga się sięgając do odpowiedniej UPO (umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania).

Zazwyczaj UPO stawia na miejsce efektywnego zarządu, słowem – polska spółka będzie nierezydentem w Polsce. Działa to oczywiście w obydwie strony – po przeniesieniu spółki poza Polskę, jeśli będzie zarządzana z kraju – nie osiągniemy zamierzonego efektu. Co innego gdy zatrudnimy lokalnego dyrektora, który będzie faktycznie prowadził sprawy spółki.

Firma poza polską, a podatki w Polsce – czyli jak działa rezydencja podatkowa

Jeżeli więc założysz po prostu firmę za granicą – np. na Słowacji, ale pozostaniesz polskim rezydentem podatkowym, wówczas dalej podatki dochodowe płatne będą w Polsce. Aby skutecznie przeprowadzić taką operację należy albo faktycznie przeprowadzić się na Słowację (i rozstrzygnąć konflikt rezydencji na rzecz Słowacji), albo przenieść majątek firmy na Słowację.

A co jeśli prowadzić biznes online? Gros naszych klientów to e-przedsiębiorcy. Ich główny majątek to komputer, IP oraz zespół developerów na kontraktach. Czy to coś zmienia? Wiele – ale o tym więcej podczas konsultacji.

Exit tax – podatek od przenoszenia firmy za granicę

W przypadku wyprowadzki nie można zapomnieć o polskim exit tax – ten dotyczy sytuacji m.in. zmiany rezydencji podatkowej. Jeżeli w sytuacji zmiany rezydencji podatkowej przez polskiego rezydenta, w wyniku której Polska w całości albo w części traci prawo do opodatkowania dochodów ze sprzedaży majątku będącego własnością tego podatnika w związku z jego przeprowadzką do innego kraju, wówczas podatnik będzie podlegał pod exit tax.

Regulacje exit tax różnią się w zależności od tego czy dotyczą przenoszonej spółki czy osoby fizycznej. Dla osób fizycznych, wartość niezrealizowanych zysków musi być wyższa niż 4 mln PLN, stąd dla osób którzy przenoszą aktywa o mniejszej wartości exit tax nie będzie problemem.

Czy organ podatkowy może skontrolować naszą rezydencję?

Odpowiedź brzmi – oczywiście że tak. W przypadku osób fizycznych kontrola najpewniej zacznie się w momencie powrotu do Polski.

Wówczas organ zweryfikuje, czy podatnik rozliczył exit tax, a następnie czy zmiana rezydencji podatkowej nie była fikcyjna. W przypadku spółek zagranicznych zarządzanych z Polski (np. spółek z UK), organ wzywa polskiego dyrektora do złożenia formularza CIT-8 przeznaczonego do deklarowania osiągniętego zysku lub straty w roku podatkowym.

Oczywiście – wszczęte zostaną również stosowne procedury do ustalenia czy spółka zagraniczna ma tzw. substancję ekonomiczną – tj. aktywa do prowadzenia działalności.

Fikcyjne przeniesienie firmy za granicę to agresywna optymalizacja podatkowa

W polskim porządku prawnym obowiązuje klauzula ogólna przeciwko unikaniu opodatkowania. W przypadku gdy uzgodnienie (w tym wypadku przeniesienie działalności poza Polskę) ma charakter sztuczny i służy uniknięciu opodatkowania wówczas organ może ją zakwestionować. Nie należy bagatelizować tego mechanizmu – w ostatnim czasie organy podatkowe zaczęły go skutecznie stosować.

Pomoc w zmianie rezydencji podatkowej

W departamencie spółek zagranicznych i międzynarodowego doradztwa podatkowego kancelarii CGO Legal od ponad 13 lat pomagamy naszym klientom w zmianie rezydencji podatkowej. Nasza usługa polega na:

• Pomocy w organizacji przejazdu do wybranej jurysdykcji;
• Przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych do urzędu ds. imigracji;
• Uzyskaniu wpisu do ubezpieczeń społecznych i medycznych;
• Pomocy agenta ds. nieruchomości w celu wynajmu mieszkania;
• Otwarciu osobistego rachunku bankowego;
• Bieżącym doradztwie i wsparciu.

Zmiana rezydencji podatkowej – często zadawane pytania