Gdy w transakcji uczestniczy wielu kontrahentów, lecz towar jest przedmiotem tylko jednej wysyłki – od pierwszego do ostatniego podmiotu, mówimy o transakcji łańcuchowej.
Transakcje łańcuchowe to złożone operacje handlowe, które odgrywają kluczową rolę w globalnym handlu. Charakteryzują się one tym, że pomimo wielokrotnych transakcji między różnymi podmiotami, fizyczne przemieszczenie towaru odbywa się tylko raz – od pierwszego dostawcy do ostatecznego nabywcy.
Ta szczególna struktura transakcji rodzi specyficzne wyzwania i implikacje podatkowe, zwłaszcza w kontekście podatku VAT. W tym artykule przyjrzymy się bliżej, na czym polegają transakcje łańcuchowe, jak są one klasyfikowane i jakie mają znaczenie dla przedsiębiorców oraz systemów podatkowych.
Czym są transakcje łańcuchowe oraz jakie jest ich znaczenie na gruncie podatku VAT?
Na czym polegają transakcje łańcuchowe?
Transakcje łańcuchowe to szczególny rodzaj transakcji, w których kilka podmiotów dokonuje dostawy tego samego towaru w ten sposób, że pierwszy z nich wydaje towar bezpośrednio ostatniemu w kolejności nabywcy. W takiej sytuacji uznaje się, że dostawy towarów dokonał każdy z podmiotów biorących udział w dostawie, pomimo że wydanie towaru nastąpiło tylko pomiędzy pierwszym i ostatnim podmiotem w łańcuchu dostaw.
Cechą szczególną transakcji łańcuchowej jest to, że dochodzi tylko do jednego fizycznego wydania towaru i kilku dostaw w rozumieniu prawnym.
Transakcje łańcuchowe – rodzaje
Transakcje łańcuchowe mogą mieć charakter krajowy i międzynarodowy.
| Rodzaj transakcji łańcuchowej | |
| Krajowa | Wszystkie biorące w niej udział podmioty są zlokalizowane na terytorium jednego kraju i towar ulega przemieszczeniu tylko na terytorium kraju. |
| Międzynarodowa | Podmioty biorące w niej udział znajdują się na terytorium dwóch lub więcej państw i towar ulega przemieszczeniu pomiędzy dwoma państwami. |
Co odróżnia ruchome i nieruchome transakcje łąńcuchowe?
Zgodnie z treścią art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (dalej jako ustawa o VAT), w przypadku gdy te same towary są przedmiotem kolejnych dostaw oraz są wysyłane lub transportowane bezpośrednio od pierwszego dostawcy do ostatniego w kolejności nabywcy, wysyłkę lub transport przyporządkowuje się wyłącznie jednej dostawie.
W powyższej sytuacji mamy do czynienia z tzw. dostawą ruchomą.
Natomiast zgodnie z art. 22 ust. 3 ustawy o VAT dostawę towarów, która:
- poprzedza wysyłkę lub transport towarów, uznaje się za dokonaną w miejscu rozpoczęcia wysyłki lub transportu towarów;
- następuje po wysyłce lub transporcie towarów, uznaje się za dokonaną w miejscu zakończenia wysyłki lub transportu towarów.
Powyższy przepis reguluje przypadki tzw. dostaw nieruchomych.
Reasumując – przyporządkowanie wysyłki bądź transportu tylko jednej dostawie oznacza, że jest to dostawa „ruchoma”. Pozostałe dostawy są uznawane za „nieruchome”.
| Rodzaj transakcji łańcuchowej | |
| Ruchoma | Jedna transakcja ruchoma, która jest przyporządkowana do organizatora transportu. |
| Nieruchoma | Poprzedzająca transakcja ruchoma opodatkowana jest w kraju, z którego towar wyjeżdża. Następująca transakcja ruchoma opodatkowana w kraju, do którego towar przyjechał. |
Identyfikacja dostaw ruchomych i nieruchomych w transakcjach łańcuchowych determinuje rozpoznanie i zastosowanie obniżonej stawki 0% VAT w przypadku eksportu towarów albo wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów.
Transakcja łańcuchowa na gruncie podatku VAT
Zagadnieniem o najistotniejszym znaczeniu w praktyce są tzw. unijne transakcje łańcuchowe. Regulują je przepisy art. 22 ust. 2b–2c ustawy VAT.
Mowa o transakcjach, w których towary są wysyłane lub transportowane z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego. W takim przypadku wysyłka lub transport tych towarów są przyporządkowane wyłącznie dostawie dokonanej do podmiotu pośredniczącego.
Podmiot pośredniczący w transakcjach łańcuchowych a miejsce przypisania dostawy
Przez podmiot pośredniczący rozumie się innego niż pierwszy w kolejności dostawcę towarów, który wysyła lub transportuje towar samodzielnie albo za pośrednictwem osoby trzeciej działającej na jego rzecz (art. 22 ust. 2d ustawy o VAT).
W przypadku towarów, o których mowa w art. 22 ust. 2 ustawy o VAT, które są wysyłane lub transportowane z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego, wysyłka lub transport tych towarów są przyporządkowane wyłącznie dostawie dokonanej do podmiotu pośredniczącego. Powyższe wynika z art. 22 ust. 2b ustawy o VAT.
Zatem odpowiednie zlokalizowanie podmiotu pośredniczącego ma podstawowe znaczenie, gdyż transport lub wysyłkę danego towaru w tej transakcji łańcuchowej przypisuje się do niego. Ustawodawca wprowadził w tym zakresie domniemanie prawne. Polega ono na tym, że dostawa ruchoma będzie przypisana tylko do transakcji dokonywanej na rzecz podmiotu pośredniczącego.
Jednakże od powyższej zasady istnieje wyjątek. W przypadku bowiem, gdy podmiot pośredniczący przekazał swojemu dostawcy numer identyfikacyjny dla transakcji wewnątrzwspólnotowych nadany mu przez państwo członkowskie, z którego towary są wysyłane lub transportowane, wysyłkę lub transport przypisuje się wyłącznie dostawie dokonanej przez ten podmiot (art. 22c ustawy o VAT).
Transakcja łańcuchowa – podmiot odpowiedzialny za organizację transportu lub wysyłki towarów
Powyżej przedstawiono zasadę ogólną przypisywania dostawy ruchomej w unijnych transakcjach łańcuchowych. Nie zawsze jednak w transakcji występuje podmiot pośredniczący. Przepisy regulują również zasady przyporządkowania transportu lub wysyłki w transakcjach łańcuchowych w zależności od tego, który z podmiotów w łańcuchu jest odpowiedzialny za organizację transportu lub wysyłki towarów. Można wyróżnić tutaj dwie sytuacje:
- pierwszy dostawca organizuje wysyłkę / transport
- ostatni nabywca organizuje wysyłkę / transport
| Transakcja, do której należy przypisać wysyłkę/transport (tzw. dostawę ruchomą) | |
| Pierwszy dostawca organizuje wysyłkę / transport | Dostawę należy przypisać wyłącznie do transakcji, w której podmiot ten uczestniczy (transakcja ruchoma, stanowiącą eksport, który przy zachowaniu odpowiednich warunków, podlega opodatkowaniu stawką VAT 0%). Transakcje między pozostałymi podmiotami to dostawy nieruchome, opodatkowane w państwie przeznaczenia towaru, a zatem miejscu zakończenia wysyłki lub transportu towarów. |
| Ostatni nabywca organizuje wysyłkę / transport | Dostawę należy przypisać do dostawy dokonanej do ostatniego nabywcy. |
Transakcje łańcuchowe – podsumowanie
Ścisła współpraca państw członkowskich to stały element współczesnej gospodarki. Uregulowanie w ustawie o VAT kwestii transakcji łańcuchowych pozwala na uniknięcie stosowania przez państwa członkowskie różnych, często sprzecznych regulacji.
Obecna regulacja stanowi konsekwencję wdrożenia dyrektywy Rady (UE) 2018/1910. Ustanowiła ona wspólną dla państw członkowskich zasadę, zgodnie z którą w przypadku spełnienia określonych warunków transport towarów należy przypisać jednej dostawie w ramach łańcucha transakcji.
Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszego biura rachunkowego w Łodzi są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc.
Transakcje łańcuchowe – często zadawane pytania
Co to są transakcje łańcuchowe?
Transakcje łańcuchowe to operacje handlowe, w których kilka podmiotów sprzedaje ten sam towar, lecz fizycznie jest on wysyłany bezpośrednio od pierwszego dostawcy do ostatniego nabywcy.
Jakie są rodzaje transakcji łańcuchowych?
Wyróżnia się transakcje łańcuchowe krajowe i międzynarodowe.
Czym różnią się dostawy ruchome od nieruchomych w transakcjach łańcuchowych?
Dostawy ruchome odnoszą się do transakcji, w których transport jest przyporządkowany jednej dostawie. Dostawy nieruchome to te, które poprzedzają lub następują po transporcie.
Jak transakcje łańcuchowe są regulowane na gruncie podatku VAT?
Transakcje łańcuchowe podlegają specjalnym regulacjom podatkowym VAT, szczególnie w kontekście dostaw międzynarodowych.
Kto jest podmiotem pośredniczącym w transakcjach łańcuchowych?
Podmiot pośredniczący to kontrahent inny niż pierwszy dostawca, który organizuje transport lub wysyłkę towaru.
Jakie są zalety transakcji łańcuchowych dla przedsiębiorców?
Transakcje łańcuchowe mogą przyspieszyć obrót towarów i ułatwić proces księgowania dzięki jednolitym wzorom faktur.
Jakie są obowiązki podatkowe w transakcjach łańcuchowych?
Obowiązki podatkowe w transakcjach łańcuchowych zależą od miejsca dostaw i rodzaju transakcji.
Czy transakcje łańcuchowe są korzystne dla międzynarodowego handlu?
Tak, transakcje łańcuchowe ułatwiają międzynarodowy obrót towarów, minimalizując formalności związane z wielokrotnymi dostawami.
Jakie wyzwania wiążą się z transakcjami łańcuchowymi?
Główne wyzwania to złożoność zarządzania łańcuchem dostaw i spełnianie wymogów podatkowych w różnych jurysdykcjach.
Czy transakcje łańcuchowe mają wpływ na czas realizacji dostaw?
Tak, mogą one przyspieszyć czas dostawy, gdyż towar jest wysyłany bezpośrednio od producenta do ostatecznego nabywcy.