Zwalnianie pracowników to niewątpliwie jeden z najtrudniejszych elementów zarządzania firmą. Aby rozstać się z pracownikiem, niezbędne jest profesjonalne podejście do sprawy. Tymczasem wielu pracodawców nie zna przepisów prawa pracy, które regulują kwestie rozwiązania i wygaśnięcia stosunku pracy. W niniejszym artykule wyjaśniamy jakie czynności powinien przedsięwziąć pracodawca, aby zgodnie z prawem zwolnić pracownika z pracy.
Przypominamy również, że w jednym z naszych wcześniejszych artykułów opisaliśmy ze szczegółami jak zatrudnić pracownika w Polsce.
Jak zwolnić pracownika – sposoby zakończenia współpracy
Obowiązujące w Polsce przepisy umożliwiają zawarcie trzech rodzajów umów o pracę:
- na okres próbny,
- na czas określony,
- na czas nieokreślony.
W przypadku gdy pracownik zatrudniony jest na podstawie jednej z tych umów, każda ze stron – zarówno pracodawca, jak i sam pracownik – może wystąpić z inicjatywą zakończenia współpracy. Jak zwolnić pracownika może pracodawca?
Kodeks pracy przewiduje następujące rodzaje rozwiązania umowy o pracę:
- na mocy porozumienia stron,
- za wypowiedzeniem,
- bez wypowiedzenia.
W niektórych sytuacjach umowa o pracę rozwiązuje się lub wygasa bez inicjatywy stron. Nie jest wówczas potrzebne żadne działanie ani ze strony pracownika, ani pracodawcy. Sytuacje te mogą być zależne od woli stron, jak również pozostawać poza ich wpływem. Ma to miejsce, gdy:
- umowa o pracę została zawarta na czas określony, termin jej rozwiązania upływa, zaś strony nie zamieszają kontynuować współpracy,
- wystąpią nagłe okoliczności powodujące wygaśnięcie umowy, np. śmierć pracownika, śmierć pracodawcy lub aresztowanie pracownika.
Jak zwolnić pracownika na mocy porozumienia stron?
Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron jest to najbardziej polubowny sposób, w jaki pracodawca może zakończyć współpracę z pracownikiem. Polega ono na wspólnym, zgodnym ustaleniu przez strony daty i warunków rozwiązania umowy o pracę. Strony nie są związane w tym przypadku okresami wypowiedzenia umowy. Do rozwiązania umowy o pracę w tym trybie niezbędne są zgodne oświadczenia woli obu stron stosunku pracy.
Należy pamiętać, że samo wystąpienie przez pracodawcę z propozycją rozwiązania umowy o pracę na mocy porozumienia stron stanowi jedynie ofertę i nie powoduje zwolnienia pracownika. Oznacza to, że pracodawca musi czekać na przyjęcie lub odrzucenie oferty przez jej adresata – pracownika. Dopiero oświadczenie pracownika o przyjęciu oferty prowadzi do rozwiązania umowy.
Na mocy porozumienia stron można rozwiązać każdą umowę o pracę, niezależnie od tego, na jaki czas została zawarta. Zwolnienie na mocy porozumienia stron może nastąpić w każdym czasie. Oznacza to, że pracodawca może wystąpić z inicjatywą zawarcia porozumienia w każdym momencie współpracy.
Brak jest w przepisach wskazania obligatoryjnych elementów porozumienia stron w sprawie rozwiązania umowy o pracę. Z pewnością powinny jednak z niego wynikać wspólna wola stron rozwiązania stosunku pracy w tym trybie oraz data rozwiązania umowy. Jeśli strony nie wskazały w treści porozumienia daty rozwiązania umowy, należy uznać, że stosunek pracy rozwiązuje się w takim przypadku w dniu zawarcia porozumienia. Co do zasady, w porozumieniu nie trzeba wskazywać przyczyny, dla której strony podejmują decyzję o rozwiązaniu umowy w tym trybie.
Jak zwolnić pracownika za wypowiedzeniem?
Wypowiedzenie to jednostronne oświadczenie woli o rozwiązaniu umowy o pracę składane drugiej stronie stosunku pracy. Uznaje się je za złożone z chwilą gdy doszło do drugiej strony w taki sposób, by mogła zapoznać się z jego treścią. Wypowiedzenie umożliwia pracownikowi przygotowanie się do zakończenia współpracy.
Wypowiedziana umowa o pracę ulega rozwiązaniu z upływem okresu wypowiedzenia. Długość okresu wypowiedzenia uzależniona jest od okresu zatrudnienia lub okresu próbnego u danego pracodawcy.
Zgodnie z art. 36 § 1 Kodeksu pracy okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony i nieokreślony wynosi:
- 2 tygodnie, jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
- 1 miesiąc, jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,
- 3 miesiące, jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
W przypadku wypowiedzenia umowy o pracę na okres próbny, okres wypowiedzenia wynosi:
- 3 dni robocze, jeśli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,
- 1 tydzień, jeśli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,
- 2 tygodnie, jeśli okres próbny wynosi 3 miesiące.
Oświadczenie każdej ze stron o wypowiedzeniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie. Pracodawca, który wypowiada umowę o pracę na czas nieokreślony, w treści wypowiedzenia ma obowiązek podać prawdziwą i konkretną przyczynę zwolnienia pracownika. Pracodawca nie ma takiego obowiązku, wypowiadając umowę na okres próbny lub na czas określony.
Jak zwolnić pracownika bez wypowiedzenia?
W ściśle określonych sytuacjach – zawinionych przez pracownika lub nie – pracodawca może rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym.
Pracodawca może rozwiązać bez wypowiedzenia każdą zawartą z pracownikiem umowę o pracę. W tym trybie pracownik zostaje zwolniony z chwilą wręczenia mu oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia. Oznacza to, że współpraca z pracownikiem zostaje zerwana ze skutkiem natychmiastowym.
W oświadczeniu należy wskazać przyczynę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Przepisy ściśle określają, jakie przyczyny uzasadniają rozwiązanie umowy w ten sposób.
Jeśli w oświadczeniu pracodawca wskazuje na winę pracownika, wówczas zwolnienie określa się często jako zwolnienie dyscyplinarne lub z winy pracownika.
Zwolnienie z winy pracownika
Do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika może dojść w razie:
- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
- popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeśli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Zgodnie z art. 52 § 2 Kodeksu pracy zwolnienie pracownika bez wypowiedzenia nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.
Zwolnienie bez winy pracownika
Umowę o pracę można również rozwiązać bez wypowiedzenia w sytuacji, która nie jest zawiniona przez pracownika, a którą określa art. 53 Kodeksu pracy.
Pracodawca ma takie prawo w następujących sytuacjach:
- jeśli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:
- dłużej niż 3 miesiące – gdy był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
- dłużej niż łączny okres pobierania z tytułu choroby wynagrodzenia i zasiłku (182 dni lub 270 dni w przypadku gruźlicy) oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeśli niezdolność została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową,
- w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż wymienione wyżej, trwającej dłużej niż 1 miesiąc.
Pracodawca nie może jednak zwolnić pracownika bez wypowiedzenia:
- w razie nieobecności pracownika w pracy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem – w okresie pobierania z tego tytułu zasiłku,
- w razie odosobnienia pracownika ze względu na chorobę zakaźną – w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić po stawieniu się pracownika do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności.
Podsumowanie
Przepisy prawa pracy przewidują kilka sposobów zakończenia współpracy między pracownikiem a pracodawcą, z których każdy wywołuje inne skutki prawne i faktyczne. Pracodawcy naruszający regulacje ustawowe ryzykują przywrócenie pracownika do pracy, przyznanie mu odszkodowania oraz poniesienie kosztów sądowych.
Chcesz dowiedzieć się jak zwolnić pracownika w Polsce, by nie naruszyć przepisów prawa pracy? Jakich formalności należy dopełnić przy zwalnianiu pracownika? Zapraszamy do kontaktu z naszymi specjalistami. Pamiętaj że nieprawidłowe rozwiązanie umowy o pracę wiąże się z negatywnymi konsekwencjami dla pracodawcy, takimi jak obowiązek przywrócenia zwolnionego pracownika do pracy lub nawet zapłata odszkodowania.