Nikt nie lubi być dłużnikiem. Jednak i bycie wierzycielem, zwłaszcza gdy pojawiają się kłopoty z odzyskaniem należności, nie jest niczym przyjemnym. W szczególności, że windykacja należności to proces wieloetapowy. W pierwszej kolejności sprawę musi rozstrzygnąć sąd, a dopiero uprawomocnienie się orzeczenia otwiera drogę do właściwego postępowania egzekucyjnego. Poniżej omawiamy jak od strony prawnej przedstawia się procedura windykacyjna od momentu skierowania sprawy do sądu, do chwili wszczęcia postępowania egzekucyjnego przez komornika.
Warunki wszczęcia egzekucji
Przede wszystkim aby wierzyciel mógł wszcząć egzekucję, musi dysponować tytułem egzekucyjnym, zaopatrzonym w klauzulę wykonalności. Dopiero taki dokument powoduje, że windykacja należności jest w ogóle możliwa.
Tytuł egzekucyjny no nic innego jak dokument, który stwierdza, że wierzyciel może żądać od dłużnika określonego świadczenia i określa dokładnie na czym świadczenie to ma polegać. Tytułem egzekucyjnym może być m.in.:
- prawomocne orzeczenie sądu,
- ugoda zawarta przed sądem,
- orzeczenie referendarza sądowego, które jest prawomocne albo natychmiast wykonalne.
- inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji, a także
- akt notarialny, w którym dłużnik poddaje się egzekucji.
Jednakże aby wszcząć egzekucję na podstawie tytułu egzekucyjnego, najpierw musi on zostać wyposażony w klauzulę wykonalności.
Czym jest klauzula wykonalności i jak ją uzyskać?
Zakładając, że posiadasz już tytuł egzekucyjny, Twoim następnym krokiem powinno być złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności. Formularz wniosku o nadanie klauzuli wykonalności możesz pobrać bezpośrednio w Biurze Obsługi Interesanta w sądzie. Jest on również dostępny na oficjalnej stronie internetowej sądu.
Jednakże nie zawsze zajdzie konieczność wystąpienia z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności. Przepisy przewidują kilka wyjątków, w których sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu (bez konieczności złożenia osobnego wniosku). Ma to miejsce m.in w sytuacji, w której tytuł egzekucyjny:
- jest efektem postępowania, które mogło być wszczęte z urzędu,
- obejmuje zasądzenie świadczeń alimentacyjnych,
- w sprawach z zakresu prawa pracy – gdy tytuł egzekucyjny zasądza świadczenia dla pracownika lub jego rodziny.
Jeżeli tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie sądowe lub ugoda zawarta przed sądem, klauzulę nadaje sąd pierwszej instancji, przed którym sprawa się toczyła lub toczy. Pozostałym tytułom klauzulę nadaje sąd rejonowy ogólnej właściwości dłużnika. Jeżeli nie da się ustalić tej właściwości, klauzulę nadaje sąd rejonowy, w którego okręgu ma być wszczęta egzekucja. W sytuacji, gdy wierzyciel zamierza wszcząć egzekucję za granicą, klauzulę nadaje sąd rejonowy, w którego okręgu tytuł został sporządzony.
Jak najłatwiej uzyskać tytuł egzekucyjny?
Polski ustawodawca przewidział dwa tryby postępowań, które mają na celu jak najszybsze rozpoznanie sprawy i uzyskanie tytułu egzekucyjnego, którym jest nakaz zapłaty. Mowa tu o postępowaniu nakazowym i upominawczym.
Ich istotą jest to, że mają one charakter uproszczony. Oznacza to, że są mniej skomplikowane i czasochłonne niż zwykłe postępowanie.
To co wyróżnia postępowanie nakazowe i upominawcze od innych postępowań to to, że sąd przed wydaniem nakazu zapłaty nie doręcza uprzednio pozwu pozwanemu. Jeżeli z przedstawionych przez powoda w pozwie dowodów wynika, że dług faktycznie jest należny, to wydaje przeciwko dłużnikowi orzeczenie uwzględniające powództwo. Zapada ono na posiedzeniu niejawnym i przybiera postać nakazu zapłaty.
Nie oznacza to jednak, że pozwany pozbawiony jest jakichkolwiek praw i nie ma możliwości podjęcia obrony.
W nakazie zapłaty sąd nakazuje pozwanemu, żeby w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo wniósł środek zaskarżenia. Jeżeli pozwany mieszka lub ma siedzibę za granicą na terytorium Unii Europejskiej, a nie ma przedstawiciela w Polsce, termin jest dłuższy i wynosi miesiąc. W sytuacji, gdy pozwany mieszka lub ma siedzibę poza terytorium Unii Europejskiej, termin do zapłaty albo do zaskarżenia nakazu nie może być krótszy niż trzy miesiące.
Nakaz zapłaty sąd doręcza obu stronom, przy czym pozwany otrzymuje go wraz z odpisem pozwu i załączników. Otrzymuje również pouczenie o terminie i sposobie zaskarżenia nakazu oraz skutkach jego niezaskarżenia.
Poniżej wyjaśniamy w jaki sposób uzyskać nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym i upominawczym.
Postępowanie nakazowe i upominawcze
W odniesieniu do postępowania nakazowego w pierwszej kolejności wskazać należy, że ma ono charakter fakultatywny. Oznacza to, że sąd może rozpoznać sprawę w tym trybie wyłącznie na pisemny wniosek powoda zgłoszony w pozwie.
Aby sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym powód musi załączyć do pozwu dokumenty, które uzasadniają jego roszczenie. Mogą to być:
- wszelkiego rodzaju dokumenty urzędowe,
- rachunki zaakceptowane przez dłużnika,
- pisemne wezwanie do spełnienia świadczenia przez dłużnika i pisemne oświadczenie dłużnika, że uznaje dług,
- weksel lub czek, o ile ich treść nie budzi wątpliwości.
Szczególna sytuacja ma miejsce w sprawach dotyczących transakcji handlowych między przedsiębiorcami. Podstawą do wydania nakazu zapłaty może być w tym przypadku:
- dołączona do pozwu umowa,
- dowód spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego, albo
- dowód doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku.
Warto wiedzieć, że nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym już od chwili jego wydania pozwala na udzielenie zabezpieczenia roszczenia. Oznacza to, że jeszcze przed odwołaniem się od nakazu zapłaty przez pozwanego możliwe jest tymczasowe zaspokojenie naszego roszczenia. Tymczasowe, bowiem jego dalszy los uzależniony jest od skuteczności odwołania się przez pozwanego.
Inaczej niż w przypadku postępowania nakazowego, postępowanie upominawcze ma charakter obligatoryjny. Oznacza to, że wierzyciel nie musi składać osobnego wniosku o prowadzenie sprawy w tym trybie. Podobnie jak w przypadku postępowania nakazowego tak i w tym przypadku sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym.
Kiedy sąd odmówi wydania nakazu zapłaty?
Kodeks postępowania cywilnego określa przypadki, w których sąd odmówi wydania nakazu zapłaty. Należą do nich sytuacje, w których:
- według treści pozwu roszczenie jest oczywiście bezzasadne,
- twierdzenia co do faktów budzą wątpliwości,
- zaspokojenie roszczenia zależne jest od świadczenia wzajemnego.
W powyższych okolicznościach sąd kieruje sprawę do rozpoznania w postępowaniu zwykłym albo właściwym dla niej postępowaniu odrębnym.
Jak zaskarżyć nakaz zapłaty?
Jak wskazano powyżej pozwany może zaskarżyć nakaz zapłaty. Środkiem zaskarżenia w postępowaniu nakazowym są zarzuty, zaś w postępowaniu upominawczym sprzeciw. W treści zarzutów lub sprzeciwu pozwany musi wskazać, czy zaskarża nakaz w całości czy w części, oraz podnieść zarzuty wobec twierdzeń powoda zawartych w treści pozwu. Jeśli środek zaskarżenia jest spóźniony, nieopłacony lub dotknięty brakami, których nie usunięto w terminie pomimo wezwania, sąd go odrzuci.
W postępowaniu nakazowym wniesienie zarzutów powoduje, że sąd przeprowadza zwykłe postępowanie sądowe. W rozstrzygnięciu końcowym wskazuje, czy utrzymuje nakaz zapłaty w mocy, czy też go uchyla. Z kolei wniesienie sprzeciwu w postępowaniu upominawczym powoduje, że nakaz traci moc, a sprawa podlega rozpoznaniu od początku według przepisów ogólnych.
Windykacja należności na podstawie tytułu wykonawczego
Prawomocny nakaz zapłaty, zaopatrzony w klauzulę wykonalności, otwiera drogę postępowania egzekucyjnego. Innymi słowy – bez wykonalnego nakazu zapłaty windykacja należności nie jest w ogóle możliwa. W celu zainicjowania postępowania egzekucyjnego wierzyciel musi złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji. Na jego podstawie komornik przeprowadzi szereg czynności egzekucyjnych mających na celu odzyskanie długu.
Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszej kancelarii prawnej w Łodzi są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc.