Podatek VAT w Polsce – ogólne zasady i podstawowe stawki

Podatek VAT w Polsce został wprowadzony przez ustawę z dnia 8 stycznia 1993 roku o podatku od towarów i usług. Jest to podatek pośredni, pobierany na każdym kolejnym etapie obrotu towarami lub usługami. Jego konstrukcja zakłada brak nakładania się podatku poprzez odliczenie podatku pobranego w poprzednich etapach obrotu. Czym jest podatek VAT? Jakie są zasady jego ustalania oraz podstawowe stawki? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści

• Podatek VAT w Polsce – co to takiego?
• Podatek VAT w Polsce – kto jest podatnikiem?
• Podatek VAT w Polsce – zwolnienie podmiotowe
• Podatek VAT w Polsce – przedmiot opodatkowania
• Podatek VAT w Polsce – zwolnienie przedmiotowe
• Podatek VAT w Polsce – podstawa opodatkowania
• Podatek VAT w Polsce – stawki podatku
• Podsumowanie

Podatek VAT w Polsce – co to takiego?

Istotę podatku VAT w Polsce, różniącą go od innych podatków obrotowych, stanowią cztery łączne cechy: powszechność, wielofazowość, neutralność dla podatnika oraz proporcjonalność.

Podatek VAT to danina dotycząca sprzedawców oraz nabywców. Jego wartość jest doliczana do wartości netto transakcji kupna-sprzedaży.

Uregulowanie rozliczenia podatku VAT w Polsce powoduje, że jego wysokość „przerzucona” jest na konsumenta. Przedsiębiorca przy rozliczeniu podatku płaci jego wartość zależną od wartości netto sprzedaży. Ma on również prawo do odliczenia podatku VAT pod warunkiem, że dany wydatek ma związek z opodatkowaną działalnością. Podatek VAT w Polsce powinien być neutralny dla przedsiębiorcy, ponieważ nie jest on ostatecznym konsumentem towarów czy usług.

Podatek VAT w Polsce – kto jest podatnikiem?

Podatnikami podatku VAT są:

• osoby prawne,
• jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej,
• osoby fizyczne, które wykonują samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności,
• osoby fizyczne będące usługobiorcami usług świadczonych przez podmioty mające siedzibę za granicą lub dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.

Podatnikami podatku VAT nie są:

• organy administracji publicznej,
• organy administracji publicznej w zakresie realizowanych zadań dla realizacji których zostały powołane (z wyjątkiem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych).

Podatek VAT w Polsce – zwolnienie podmiotowe

Zwolnienie podmiotowe z podatku VAT w Polsce przysługuje przedsiębiorcom z uwagi na limit obrotów. Zgodnie z przepisami ustawy o VAT, zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Jak wynika z przepisu, zwolnienie nie dotyczy więc podatnika, ale dokonywanej przez niego sprzedaży.

Do limitu sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku oraz:

• wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów oraz sprzedaży wysyłkowej z terytorium kraju oraz sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju,
• sprzedaży towarów i usług, zwolnionych przedmiotowo z podatku VAT,
• sprzedaży towarów, które są zaliczane do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.

Podatek VAT w Polsce – przedmiot opodatkowania

Zgodnie z przepisami, opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają:

• odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
• eksport towarów,
• import towarów na terytorium kraju,
• wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
• wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Przepisów ustaw o podatku VAT nie stosuje się do:

• transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa,
• czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Podatek VAT w Polsce – zwolnienie przedmiotowe

Nie wszystkie czynności opodatkowane, które zostały dokonane, powodują powstanie zobowiązania z tytułu podatku VAT w Polsce. Konstrukcja podatku zawiera wyjątki, jakimi są zwolnienia. Celem zastosowania zwolnienia jest chęć ochrony konsumentów niebędących zarejestrowanymi podatnikami przed wzrostem ceny.

Przepis art. 43 ust. 1 ustawy o podatku VAT zawiera wykaz zwolnień przedmiotowych. Nie jest to katalog enumeratywny, ponieważ w innych przepisach zostały wymienione zwolnienia m.in. z tytułu importu oraz wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.

Zwolnienia przysługują m.in. podmiotom świadczącym usługi:

• w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia,
• prywatnego nauczania na poziomie przedszkolnym, podstawowym, ponadpodstawowym i wyższym,
• nauczania języków obcych,
• finansowe, w tym: zarządzania funduszami inwestycyjnymi; ubezpieczeniowe; w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji oraz innych zabezpieczeń transakcji; udzielanie kredytów i pożyczek, których przedmiotem są instrumenty finansowe.

Podatek VAT w Polsce – podstawa opodatkowania

Zgodnie z przepisami ustawy o podatku VAT, podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze, które mają bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika. Regulacja ta określa, co do zasady, podstawę opodatkowania w podatku VAT w Polsce – poprzez opodatkowanie zapłaty.

Podstawa opodatkowania obejmuje również:

• podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze,
• koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy.

W odniesieniu do dotacji, subwencji i innych dopłat należy pamiętać, że do podstawy wlicza się tylko te z nich, które otrzymano. Idzie tu jednakże wyłącznie o te dotacje, subwencje i podobne świadczenia, które mają bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

Do podstawy opodatkowania podatkiem VAT w Polsce nie wlicza się natomiast kwot dotyczących obniżek cen lub upustów.

Podatek VAT w Polsce – stawki podatku

Wyróżnia się następujące stawki podatku VAT:

• 23% – stawka podstawowa,
• 8% – stawka obniżona, dotycząca towarów wymienionych w Załączniku numer 3 do ustawy o podatku VAT,
• 5% – stawka obniżona, dotycząca towarów wymienionych w Załączniku numer 10 do ustawy o podatku VAT,
• 0% – stawka preferencyjna.

Z dniem 31 grudnia 2022 roku zakończył się okres, na jaki w ramach tzw. tarczy antyinflacyjnej był obniżony podatek VAT. W 2023 roku utrzymana została tylko obniżka podatku VAT na żywność. Oznacza to, że nadal będzie stosowana stawka 0%.

Do 30 czerwca 2023 roku przedłużono prawo do stosowania stawki 0% w odniesieniu do nieodpłatnej dostawy towarów oraz nieodpłatnego świadczenia usług na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy.

Podsumowanie

Podatek VAT w Polsce ma zastosowanie do wszystkich rodzajów sprzedaży towarów i usług. Stanowi on źródło wpływów do budżetu państwa. Zwolnienia z obowiązku opodatkowania transakcji podatkiem VAT mają zastosowanie wyłącznie w określonych prawem sytuacjach. Poprzez wprowadzanie kolejnych zmian przepisów, ustawodawca zabezpiecza podatek VAT i przeciwdziała oszustwom podatkowym.

Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszego biura rachunkowego w Łodzi są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc.