Karuzela VAT to proceder, oparty na wykorzystaniu luki w systemie podatku od towarów i usług (VAT), polegający na serii transakcji łańcuchowych z udziałem wielu podmiotów, gdzie towary krążą między tymi samymi firmami, często przekraczając granice państw. W centrum mechanizmu znajdują się tzw. „znikający podatnicy”, firmy, które kupują lub twierdzą, że kupują towary bez płacenia VAT, by następnie sprzedać je z naliczeniem podatku, jednak bez wpłacania należnych środków do budżetu państwa.
Obok nich w karuzeli uczestniczą również „bufory” i „brokerzy”, pełniący specyficzne role w przekazywaniu towarów i faktur. Kierowanie taką operacją spoczywa na organizatorach, którzy czerpią korzyści z wyłudzeń podatkowych.
Przestępstwo to wiąże się z surowymi konsekwencjami, w tym możliwością otrzymania wyroków pozbawienia wolności na podstawie zarówno Kodeksu karnego, jak i Kodeksu karnego skarbowego. W świetle prawa, każdy przypadek udziału w karuzeli VAT wymaga indywidualnej oceny, a pomoc doświadczonego prawnika może okazać się kluczowa w ustalaniu obrony przed zarzutami.
Czym jest karuzela VAT?
Mechanizm karuzeli podatkowej, wykorzystującej konstrukcję podatku VAT, jest oparty na transakcjach łańcuchowych, w których bierze udział kilka podmiotów, a każdy z nich pełni określoną funkcję. Od strony praktycznej proceder znany jako tzw. karuzela VAT polega na tym, że ten sam towar jest przedmiotem obrotu pomiędzy tymi samymi podmiotami, a ostatecznie wraca do pierwotnego sprzedawcy.
Z reguły jest to obrót transgraniczny, gdyż zarówno wewnątrzwspólnotowa dostawa, jak i wewnątrzwspólnotowe nabycie jest rozliczane w oparciu o zerową stawkę podatku VAT.
Jakie podmioty uczestniczą w karuzeli VAT?
Znikający podatnik. Definicja „znikającego podatnika” znajduje się w art. 2 Rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 1925/2004, zgodnie z którą jest to podmiot zarejestrowany na potrzeby podatku VAT, potencjalnie prowadzący działalność z zamiarem dokonania oszustwa podatkowego wobec VAT, który nabywa lub utrzymuje, że nabywa towary lub usługi bez zapłaty podatku VAT, a następnie dokonuje dostawy tych towarów lub usług z naliczeniem podatku VAT, jednak nie odprowadza kwot podatku należnego do Skarbu Państwa.
Jest to z reguły podmiot „kontrolowany” przez organizatora całego procederu i wykonuje podstawowe operacje, takie jak zakup i sprzedaż towaru, czy też wystawianie i odbiór faktur. Głównym celem funkcjonowania tego podmiotu jest nierozliczenie przez niego podatku z przeprowadzanych transakcji, co może się przejawiać poprzez nieskładanie deklaracji podatkowych, składanie deklaracji zerowych czy też składanie deklaracji z właściwie zadeklarowanym podatkiem, lecz bez zamiaru jego zapłaty.
W praktyce ten podmiot sprzedaje towar buforowi i wystawia z tego tytułu fakturę VAT, jednakże nie odprowadza od tej transakcji podatku VAT.
Aby utrudnić wykrycie całego procederu, tego typu podmioty likwiduje się po upływie określonego czasu. Wówczas w przypadku kontroli podatkowej okazuje się, że taki podmiot już nie istnieje, a osoby, które działały w jego imieniu, nigdy nie istniały albo były to tzw. słupy, często osoby bezdomne, które użyczyły swoich dokumentów do zarejestrowania podmiotu, niemające świadomości, w czym uczestniczyły.
Bufor to podmiot, który na polecenie organizatora nabywa towar od znikającego podatnika. Organizator wskazuje podmiot, od którego zakup ma nastąpić, kwotę nabycia, fakturę, jaka ma zostać wystawiona oraz komu ten towar dalej odsprzedać.
Broker to podmiot nabywający towar od bufora, a następnie sprzedający go za granicę przy zastosowaniu zerowej stawki podatku VAT. Następnie wysyła do urzędu skarbowego deklarację podatkową, w której wykazuje nadpłatę podatku VAT i na tej podstawie domaga się zwrotu podatku.
Organizator to osoba kierująca całym procederem, jednak oficjalnie w niego niezaangażowana. Wszczyna i nadzoruje cały proces obiegu towaru, a finalnie uzyskuje od brokera wyłudzony podatek VAT.
Co grozi za udział w przestępstwie karuzeli VAT?
Trzeba mieć świadomość, że udział w opisywanym procederze ma bardzo często złożony charakter. Zachowanie danej osoby, nawet z pozoru nieskomplikowane, może wypełniać znamiona różnych przestępstw, znajdujących się zarówno w Kodeksie karnym, jak i w Kodeksie karnym skarbowym.
Kodeks karny
Analizując możliwe konsekwencje udziału w procederze karuzeli VAT na gruncie Kodeksu karnego, przede wszystkim należy wskazać następujące, najczęściej stosowane, kwalifikacje prawne zarzucanych czynów.
- Udział w zorganizowanej grupie przestępczej (art. 258 K.k.) – polega na udziale w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego. Sprawca podlega karze pozbawiania wolności od 3 miesięcy do 5 lat (§ 1). Jeśli natomiast sprawca grupę albo związek zakłada lub taką grupą albo związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat (§ 2).
- Fałszerstwo materialne faktur (art. 270a K.k.) – polega na użyciu za autentyczną, podrabianiu lub przerabianiu faktury w zakresie okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub użycia takiej faktury jako autentycznej. Sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (§ 1). Natomiast gdy sprawca dopuszcza się tego czynu wobec faktury lub faktur zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności na okres od 3 do 15 lat (§ 2). Natomiast jeśli zachowanie sprawcy wypełnia powyższe znamiona, jednak zostanie zakwalifikowane jako czyn mniejszej wagi, wówczas grozi mu kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (§ 3).
- Fałszerstwo intelektualne faktur (art. 271a K.k.) – polega na wystawieniu faktury lub faktur zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest znaczna, jednocześnie poświadczając nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu, albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym, lub użyciu takiej faktury lub faktur. Sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. (§ 1) Natomiast gdy sprawca dopuszcza się tego czynu wobec faktury lub faktur zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności na okres od 3 do 15 lat (§ 2). Natomiast jeśli zachowanie sprawcy wypełnia powyższe znamiona, jednak zostanie zakwalifikowane jako czyn mniejszej wagi, wówczas grozi mu kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (§ 3).
- Fałszerstwo faktur z kwotą należności przekraczającą 10 mln zł – tzw. zbrodnia vatowska (art. 277a K.k.) – polega na dopuszczeniu się przestępstwa określonego w art. 270a § 1 albo w art. 271a § 1 wobec faktury lub faktur zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości. Sprawca podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności (§ 1). Natomiast jeśli zachowanie sprawcy wypełnia powyższe znamiona, jednak zostanie zakwalifikowane jako czyn mniejszej wagi, podlega on karze pozbawienia wolności do lat 5 (§ 2).
- Zwiększona stawka grzywny (art. 277b K.k.) – warto też dodać, że w razie skazania za przestępstwo określone w art. 270a § 1 lub 2, art. 271a § 1 lub 2 albo art. 277a § 1, grzywnę orzeczoną obok kary pozbawienia wolności można wymierzyć w wysokości do 3000 stawek dziennych. W praktyce oznacza to, że maksymalna wysokość grzywny może wynieść nawet 6 mln zł.
- Oszustwo (art. 286 K.k.) – polega na tym, że sprawca w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat (§ 1).
Karuzela VAT – Kodeks karny skarbowy
Z kolei analizując możliwe konsekwencje udziału w procederze karuzeli VAT na gruncie Kodeksu karnego skarbowego, należy wskazać następujące, najczęściej stosowane, kwalifikacje prawne zarzucanych czynów.
- Oszustwo podatkowe (art. 56 K.k.s.) – polega na złożeniu przez podatnika, właściwemu organowi podatkowemu, deklaracji lub oświadczenia, w którym podaje nieprawdę lub zataja prawdę, albo niedopełnieniu obowiązku zawiadomienia o zmianie podanych tam danych, przez co naraża podatek na uszczuplenie. Sprawca podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do 5 lat, albo obu tym karom łącznie (§ 1).
- Zaniechanie bądź wadliwe wystawienie faktury (art. 62 K.k.s.) – polega na tym, że wbrew obowiązkowi nie wystawia się faktury lub rachunku, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania. Sprawca podlega karze grzywny (§ 1). Jeśli sprawca wystawia fakturę lub rachunek w sposób nierzetelny albo takim dokumentem się posługuje, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności na okres od roku do 5 lat, albo obu tym karom łącznie (§ 2).
- Bezpodstawny zwrot podatku (art. 76 K.k.s.) – polega na podaniu danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym lub zatajeniu rzeczywistego stanu rzeczy, przez co wprowadza się w błąd właściwy organ, narażając na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej, w szczególności podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, podatku akcyzowym, zwrot nadpłaty lub jej zaliczenie na poczet zaległości podatkowej lub bieżących albo przyszłych zobowiązań podatkowych. Sprawca podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do 5 lat, albo obu tym karom łącznie (§ 1).
- Przepadek korzyści majątkowej (art. 33 K.k.s.) – jeżeli sprawca osiągnął z popełnienia przestępstwa skarbowego, chociażby pośrednio, korzyść majątkową niepodlegającą przepadkowi przedmiotów pochodzących z przestępstwa, sąd orzeka środek karny przepadku tej korzyści. W razie niemożności orzeczenia środka karnego przepadku korzyści majątkowej orzeka się środek karny ściągnięcia jej równowartości pieniężnej (§ 1). Korzyścią majątkową osiągniętą z popełnienia przestępstwa skarbowego są także pożytki z rzeczy lub praw, jeśli te rzeczy lub prawa stanowią korzyść majątkową osiągniętą z przestępstwa (§ 1a). Natomiast w razie skazania za przestępstwo skarbowe, z którego popełnienia sprawca osiągnął, chociażby pośrednio, korzyść majątkową dużej wartości, albo przestępstwo skarbowe, z którego sprawca osiągnął lub mógł osiągnąć, chociażby pośrednio, korzyść majątkową, zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica jest wyższa niż 3 lata, lub popełnione w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa skarbowego za korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa uważa się mienie, które sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł w okresie 5 lat przed popełnieniem przestępstwa skarbowego do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku, chyba że sprawca lub inna zainteresowana osoba przedstawi dowód przeciwny (§ 2).
Karuzela VAT. Podsumowanie
Tyle teoria. Jednak trzeba mieć świadomość, że ostateczny wymiar kary w sprawach tzw. przestępstw vatowskich będzie uzależniony od wielu dodatkowych elementów, takich jak stopień złożoności stanu faktycznego sprawy, ale także dyrektywy sądowego wymiaru kary.
Sąd orzekając karę, musi bowiem rozważyć szereg okoliczności dotyczących stopnia społecznej szkodliwości czynu, takich jak rodzaj i charakter zagrożonego lub naruszonego dobra, wagę naruszonego przez sprawcę obowiązku finansowego, wysokość uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej, sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonej reguły ostrożności i stopień jej naruszenia.
Mając na uwadze powyższe, każdą sytuację należy interpretować w sposób indywidualny. Co więcej, nierzadkie są przypadki, że dana osoba zostaje postawiona w stan oskarżenia, nie mając świadomości, że uczestniczyła w opisywanym procederze. Dlatego warto skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata, który pomoże ustalić optymalną linię obrony zmierzającą do wykazania, że jej udział w karuzeli vatowskiej był całkowicie przypadkowy i niezamierzony.