Podatek od darowizny

Dostałeś w darowiźnie mieszkanie lub samochód? A może większą sumę pieniędzy lub wartościowe przedmioty?

Powinieneś pamiętać, że otrzymanie darowizny wiąże się z obowiązkiem zapłaty podatku od spadku i darowizn. Nie oznacza to jednak, że każdy obdarowany będzie go musiał zapłacić.

Istnieją bowiem liczne wyjątki, które pozwalają na jego uniknięcie. Poniżej omawiamy w jakich sytuacjach podatek od darowizny nie będzie musiał zostać odprowadzony, a także jakie czynności należy podjąć, aby pomimo formalnego zwolnienia nie narazić się na negatywne konsekwencje ze strony urzędu skarbowego.

Zacznijmy jednak od ustalenia kogo co do zasady obciąża podatek od spadków i darowizn.

Podatek od darowizny – kto musi go zapłacić?

Co do zasady podatek od spadków i darowizn obciąża spadkobiercę bądź obdarowanego. Pozornie nie ma tu miejsca na wątpliwości. W praktyce jednak wiele osób zastanawia się w którym momencie można uznać ich za spadkobierców. Czy dzieje się z z momentem śmierci spadkodawcy, czy dopiero w chwili wydania (a może uprawomocnienia się) postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku?

Zasady opodatkowania darowizny

Do zapłaty podatku od spadku zobowiązane są osoby, które nabyły majątek w drodze dziedziczenia. Obowiązek zapłaty podatku nie powstaje jednak z chwilą śmierci spadkodawcy. W zależności od okoliczności aktualizuje się on w momencie:

• uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, jeżeli postępowanie spadkowe toczyło się przed sądem, lub
• z momentem zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, jeżeli spadkobiercy zdecydowali się (i mieli taką możliwość), aby kwestie spadkowe rozwiązać przed notariuszem.

Należy jednak pamiętać, że w przypadku, gdy nabycie spadku nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt jego nabycia.

Podatek od darowizny – kto uniknie jego zapłaty?

Na to, czy dana osoba ma szansę uniknąć zapłaty podatku od spadków i darowizn, wpływ mają dwa czynniki. Pierwszy z nich to tzw. wysokość kwoty wolnej od podatku.

Drugi – do której grupy podatkowej należy spadkobierca lub obdarowany. Oba powyższe czynniki wzajemnie na siebie oddziałują, bowiem kwota wolna od podatku różni się w zależności od przynależności do konkretnej grupy podatkowej.

Grupy podatkowe według Ustawy od podatku od spadków i darowizn

Przynależność do poszczególnych grup uzależniona jest od stopnia pokrewieństwa pomiędzy osobą otrzymującą darowiznę/spadek a darczyńcą/spadkodawcą. Wyróżnia się trzy grupy podatkowe:

Od 27 października 2020 roku jako zstępnych Ustawa o podatku od spadków i darowizn traktuje również osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Za wstępnych uznaje się odpowiednio osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Podatek od darowizny. Ile wynosi kwota wolna od podatku dla każdej z grup?

Opodatkowaniu nie podlega spadek lub darowizna o wartości nieprzekraczającej:

Jeżeli wartość spadku lub darowizny nie przekracza kwoty wolnej od podatku, obowiązek jego zapłaty nie powstanie. Opodatkowaniu podlega dopiero nabycie majątku o wartości ponad kwotę wolną od podatku.

Jak wyliczyć podatek od darowizny bądź spadku?

Przyjmując, że wartość otrzymanego spadku lub darowizny przekroczyła kwotę wolną od podatku, należy w pierwszej kolejności ustalić jego wysokość. Ponownie na wysokość podatku wpłynie wartość odziedziczonych lub darowanych dóbr, a także przynależność do konkretnej grupy podatkowej.

Podatek od darowizny oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku. Sposób jego obliczenia przedstawia poniższa tabelka:

Podatek od darowizny. Zgłoszenie do urzędu skarbowego

Każdy, kto otrzymuje nieodpłatnie określone rzeczy albo prawa majątkowe, powinien złożyć formularz podatkowy SD-3 i zapłać podatek od spadków i darowizn.

Jednakże po otrzymaniu darowizny/spadku od członka najbliższej rodziny co do zasady należy zgłosić ją w urzędzie skarbowym na druku SD-Z2. Druk ten, wraz z instrukcją jego wypełnienia, pobrać można na oficjalnej stronie internetowej Ministerstwa Finansów.

Co w sytuacji, gdy podatnik zgłosi do urzędu fakt nabycia spadku lub darowizny, ale nie na urzędowym formularzu? Zdaniem Ministra Finansów niedopuszczalne jest, aby organy podatkowe odmawiały prawa do zwolnienia, gdy podatnik dokona zgłoszenia rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w innej formie, niż na formularzu SD-Z2. Tym samym uznaje się za wystarczające jeżeli dokona zgłoszenia na piśmie lub do protokołu.

Kto nie musi zgłaszać spadku do urzędu skarbowego

Zasadniczo z obowiązku zgłoszenia spadku do urzędu skarbowego zwolniony jest każdy, kto:

• nabył w ciągu 5 lat dostał od jednej osoby – w spadku lub w inny sposób – majątek, którego wartość w sumie nie przekracza kwoty wolnej od podatku,
• dostał spadek lub darowiznę od najbliższej rodziny i podlega całkowitemu zwolnienie z podatku (w takiej sytuacji składa formularz SD-Z2).

W przypadku otrzymania spadku od najbliższej rodziny z obowiązku zgłoszenia spadku lub darowizny do urzędu skarbowego zwolnione są osoby, które otrzymały majątek, którego wartość nie przekracza 9 637 zł. Przy czym liczy się tu majątek otrzymany w ciągu 5 lat od jednej osoby łącznie ze wszystkich darowizn i spadku.

Jaki urząd skarbowy jest właściwy do zgłoszenia podatku od spadków i darowizn?

To, w którym urzędzie skarbowym spadkobierca powinien złożyć formularz, zależy od tego co wchodziło w skład spadku.

Jeżeli w skład spadku wchodziła nieruchomość, właściwy jest urząd skarbowy według miejsca jej położenia. Dotyczy to również sytuacji gdy nieruchomość jest tylko jednym ze składników odziedziczonego majątku.

W pozostałych przypadkach formularz należy złożyć w urzędzie skarbowym właściwym według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli takiego miejsca nie było – według jego ostatniego miejsca pobytu.

Termin na zgłoszenie spadku do urzędu skarbowego

Formularz SD-3 zasadniczo należy złożyć w terminie do miesiąca od momentu, gdy gdy powstał obowiązek podatkowy. Moment powstania obowiązku podatkowego liczy się w przypadku dziedziczenia od dnia uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowania przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia.

Jeżeli natomiast chodzi o formularz SD-Z2 składany przez członków najbliższej rodziny, to termin ten wynosi 6 miesięcy od momentu, gdy powstał obowiązek podatkowy.

Podatek od darowizny. Zwolnienie z podatku dla członków najbliższej rodziny

Przy nabyciu rzeczy lub praw majątkowych w drodze spadku przez małżonka, zstępnych (dzieci, wnuków, prawnuków), wstępnych (rodziców, dziadków), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, nabywca może skorzystać z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn. Zwolnienie nie dotyczy jednak spadków, gdy zgon spadkodawcy nastąpił przed dniem 1 stycznia 2007 roku.

Warunkiem, który trzeba spełnić, aby skorzystać ze zwolnienia, jest zgłoszenie nabytych w drodze spadku składników majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Jak już wyżej zaznaczono spadkobiercy mają na to 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza.

Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy wartość rynkowa nabytego majątku nie przekracza kwoty wolnej od podatku. Przy czym uwzględnić tu należy zasadę kumulacji wartości majątku nabytego ostatnio od tej samej osoby i w okresie 5 lat poprzedzających nabycie spadku.

Obecnie – jak już wspomniano – jest to kwota 9 637 zł. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy spadkobierca dowiedział się o spadku po upływie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Wówczas zwolnienie stosuje się gdy zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu. Warunkiem jest uprawdopodobnienie faktu, że wiedzę o ich nabyciu nabył później.

Jeżeli nabycie majątku w drodze spadku nie zostanie zgłoszone we wskazanym terminie, wówczas podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Masz pytania? Doradztwo podatkowe to jedna z naszych specjalności. Skontaktuj się z naszymi ekspertami już dzisiaj.

Podatek od darowizny – często zadawane pytania