Umorzenie udziałów w spółce z o.o.

Umorzenie udziałów w spółce z o.o. polega na likwidacji udziałów posiadanych przez jednego lub większą ilość wspólników. Na skutek umorzenia udziały przestają istnieć.

Rozwiązanie to jest często stosowane jako sposób na obniżenie kapitału zakładowego albo wykluczenie wspólnika ze spółki. Jakie są rodzaje umorzenia i jak się je przeprowadza? Dowiesz się z tego artykułu!

Umorzenie udziałów w spółce z o.o. – rodzaje

Wyróżniamy trzy rodzaje umorzenia udziałów:

1. umorzenie dobrowolne – udział jest umarzany za zgodą wspólnika, którego dotyczy,
2. umorzenie przymusowe – udział jest umarzany bez zgody wspólnika w przypadkach określonych w umowie spółki, 
3. umorzenie automatyczne – udział jest umarzany bez zgody wspólnika w razie wystąpienia konkretnego zdarzenia, opisanego w umowie spółki.

Umorzenie udziałów w spółce z o.o. – wymagania ogólne

Istnieją wymogi ogólne umorzenia udziałów, mające zastosowanie do każdego rodzaju umorzenia:

• wpis spółki do KRS (nie można umorzyć udziałów spółki w organizacji);
• umowa spółki przewiduje możliwość umorzenia udziałów (nie można umorzyć udziałów bez odpowiednich zapisów umownych).

Choć nie wynika to wprost z przepisów przyjmuje się, że umorzenia udziałów nie można dokonać także w fazie likwidacji spółki.

Na czym polega dobrowolne umorzenie udziałów w spółce z o.o.?

Umorzenie dobrowolne następuje poprzez nabycie udziałów wspólnika przez spółkę. Spółka zawiera więc ze wspólnikiem umowę dotyczącą udziałów danego wspólnika (wszystkich lub określonej części).

Zawarcie takiej umowy powinno być poprzedzone:

• podjęciem uchwały przez zgromadzenie wspólników o umorzeniu udziałów
• osobnym oświadczeniem wspólnika z jego zgodą na umorzenie udziałów.

Na czym polega przymusowe umorzenie udziałów w spółce z o.o.?

Umorzenie przymusowe – jak sama nazwa wskazuje – następuje bez zgody wspólnika. O ile w przypadku umorzenia dobrowolnego wystarczy ogólny zapis w umowie spółki zezwalający na umarzanie udziałów, to w przypadku umorzenia przymusowego umowa spółki musi jasno określać przesłanki i tryb umorzenia.

Innymi słowy, umowa spółki powinna przewidywać powody uzasadniające przymusowe umorzenie udziałów. Mogą to być zarówno powody dotyczące spółki (np. zdarzenia związane z sytuacją finansową spółki) jak i samego wspólnika (będące reakcją na niepożądane działanie wspólnika).

Jakie sytuacje uzasadniają przymusowe umorzenie udziałów w spółce z o.o.?

Bardzo często w umowach spółek wskazuje się poniższe sytuacje dotyczące wspólnika spółki, uzasadniające przymusowe umorzenie jego udziałów:

• naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa spółki przez wspólnika,
• wyrządzenie przez wspólnika szkody spółce,
• wady wkładu niepieniężnego wspólnika do spółki,
• opóźnienie wspólnika we wpłacie dopłat ustalonych osobną uchwałą wspólników,
• podjęcie przez wspólnika działalności konkurencyjnej wobec działalności spółki.

Przesłanki umorzenia przymusowego mogą zostać zawarte w umowie spółki jako otwarty katalog zdarzeń, nie mogą być jednak sformułowane w sposób ogólny. Wspólnicy podejmujący uchwałę o umorzeniu, nie powinni mieć wątpliwości, że dane zdarzenie miało miejsce.

Dopiero gdy wystąpi sytuacja opisana w umowie spółki możliwe jest przymusowe umorzenie udziałów wspólnika. Takie umorzenie również wymaga uchwały zgromadzenia wspólników. Uchwała powinna:

• wskazywać podstawę prawną umorzenia,
• wskazywać wysokość wynagrodzenia za umarzane udziały
• zawierać uzasadnienie (czyli podawać motywy stojące za decyzją o umorzeniu).

Na czym polega automatyczne umorzenie udziałów w spółce z o.o.?

Umorzenie automatyczne następuje w razie ziszczenia się określonego zdarzenia wskazanego w treści umowy spółki. Ma to być zdarzenie obiektywnie możliwe do stwierdzenia, wykluczające jakąkolwiek uznaniowość. Zapisy umowy muszą zatem precyzyjnie opisywać takie zdarzenie.

W przypadku umorzenia automatycznego, w razie wystąpienia zdarzenia uzasadniającego umorzenie, uchwałę podejmuje zarząd spółki.

Wynagrodzenie za umorzone udziały

Zasadą jest, że umorzenie udziałów (każde) następuje za wynagrodzeniem. Wynagrodzenie w przypadku umorzenia dobrowolnego określane jest w porozumieniu pomiędzy spółką a wspólnikiem, którego udziały są umarzane.

W przypadku umorzenia przymusowego lub automatycznego przepisy narzucają jednak minimalną wartość wynagrodzenia za umorzenie udziałów. Wynagrodzenie takie nie może być niższe od wartości aktywów netto przypadających na udział wspólnika, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników.

Jedynie za zgodą wspólnika umorzenie udziału może nastąpić bez wynagrodzenia.

Umorzenie udziałów w spółce z o.o. a obniżenie kapitału zakładowego spółki

Umorzenie udziałów może skutkować obniżeniem kapitału zakładowego spółki – dochodzi bowiem do zmniejszenia ilości udziałów w spółce.

W takiej sytuacji umorzenie udziałów wymaga przeprowadzenia tzw. postępowania konwokacyjnego, tj. ogłoszenia o obniżeniu kapitału zakładowego spółki oraz wezwania wierzycieli do wniesienia sprzeciwu wobec obniżenia w terminie 3 miesięcy od publikacji ogłoszenia. Umorzenie udziałów z obniżeniem kapitału zakładowego następuje dopiero po zakończeniu postępowania konwokacyjnego.

Jednakże, zamiast obniżenia kapitału, udziały mogą być umorzone z czystego zysku spółki – jeśli oczywiście sprawozdania finansowe spółki wykazują zysk. Wówczas nie jest konieczne obniżenie kapitału zakładowego, a efekt w postaci umorzenia udziałów następuje znacznie szybciej.

Umorzenie udziałów w spółce z o.o. – często zadawane pytania