Optymalizacja podatkowa to temat gorący dla wielu przedsiębiorców, którzy poszukują możliwości zmniejszenia obciążeń fiskalnych. Raje podatkowe, z ich atrakcyjnymi warunkami podatkowymi, stają się dla nich interesującą alternatywą.
Decyzja o założeniu spółki w jednym z tych terytoriów wymaga jednak dogłębnej analizy i zrozumienia zarówno korzyści, jak i potencjalnych ryzyk. W niniejszym artykule przybliżamy koncept rajów podatkowych, wyjaśniamy, jakie kryteria decydują o przyznaniu danemu terytorium statusu raju podatkowego, oraz przedstawiamy skutki prowadzenia działalności gospodarczej w takich miejscach.
Podsumowujemy także listę krajów uznanych za raje podatkowe oraz różnicujemy raje podatkowe od krajów atrakcyjnych podatkowo.
Raje podatkowe – tabela z podsumowaniem najważniejszych informacji
| Kategoria | Szczegóły |
|---|---|
| Definicja rajów podatkowych | Kraje lub terytoria oferujące niskie lub zerowe stawki podatkowe, brak przejrzystości i ograniczoną wymianę informacji podatkowych. |
| Kryteria statusu raju podatkowego | Ustalenia OECD, istnienie podstawy prawnej do wymiany informacji podatkowych, cechy systemu podatkowego mogące doprowadzić do szkodliwej konkurencji podatkowej. |
| Skutki prowadzenia działalności | Obowiązek uiszczenia podatku od dochodu zagranicznej jednostki kontrolowanej, brak możliwości skorzystania z ulgi abolicyjnej. |
| Lista rajów podatkowych UE (2023) | Anguilla, Antigua i Barbuda, Bahamy, Belize, Fidżi, Guam, Palau, Panama, Rosja, Samoa, Samoa Amerykańskie, Seszele, Trynidad i Tobago, Wyspy Turks i Caicos, Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych, Vanuatu. |
| Raje podatkowe w Europie | Belgia, Cypr, Holandia, Irlandia, Luksemburg. |
| Raje podatkowe na świecie wg Oxfam | Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Kajmany, Bermudy, Holandia, Szwajcaria, Luksemburg, Hongkong, Singapur, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Irlandia, i inne. |
| Różnice między rajem a krajem atrakcyjnym podatkowo | Raj podatkowy oferuje niskie stawki podatkowe bez stabilnego prawa, kraj atrakcyjny podatkowo zapewnia konkurencyjne stawki przy stabilnym prawie. |
| Ryzyka związane z rajami podatkowymi | Ryzyko prawne i reputacyjne, kontrola urzędu skarbowego, rygorystyczne przepisy dotyczące podatku u źródła. |
| Legalność działania w rajach podatkowych | Legalne, ale wymaga zgodności z przepisami i może wiązać się z konsekwencjami podatkowymi i kontrolą. |
| Alternatywy dla rajów podatkowych | Kraje o niskich stawkach podatkowych z przejrzystym systemem, np. Estonia, Szwajcaria, firma w USA (Delaware). |
| Uwagi na temat podatku u źródła | Transakcje z rajami podatkowymi mogą być traktowane jako kontrolowane, z rygorystycznymi przepisami dotyczącymi podatku u źródła. |
Czym są raje podatkowe?
Raje podatkowe to kraje lub terytoria, które oferują atrakcyjne warunki podatkowe dla firm i przedsiębiorców. Są to m.in.:
- niskie lub zerowe stawki podatkowe,
- zwolnienia podatkowe,
- brak lub ograniczona transparentność podatkowa
- mało przejrzyste przepisy podatkowe,
- brak przepływu informacji między rajem podatkowym a krajami członkowskimi OECD dotyczących spraw podatkowych,
- uniezależnienie gospodarki krajowej od przyjętego systemu opodatkowania,
- możliwość opodatkowania dochodów bez faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej.
Kraje rajów podatkowych przyciągają kapitał firm i przedsiębiorców, który może pochodzić z różnych źródeł, np. działalności gospodarczej, dywidend, odsetek czy zysków kapitałowych. Wykorzystywane są do transferowania środków pieniężnych, by uniknąć zobowiązań podatkowych lub maksymalnie je obniżyć w kraju macierzystym.
Kryteria przyznania statusu raju podatkowego
Minister właściwy ds. finansów publicznych, na podstawie art. 23v ust. 2 ustawy PIT, określa, w drodze rozporządzenia, wykaz krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową. Przy jego ustalaniu bierze pod uwagę następujące czynniki:
- treść ustaleń w tym zakresie podjętych przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD),
- istnienie podstawy prawnej do wymiany informacji podatkowych między Polską a danym krajem lub terytorium,
- terminowość realizowania obowiązku wymiany informacji podatkowych
- rzetelność, kompletność i czytelność przekazywanych informacji podatkowych,
- rzeczywiste cechy systemu podatkowego danego kraju lub terytorium mogące doprowadzić do stosowania szkodliwej konkurencji podatkowej.
Jakie są skutki prowadzenia działalności gospodarczej w rajach podatkowych?
Prowadzenie działalności gospodarczej w raju podatkowym aktualizuje obowiązek uiszczenia podatku od dochodu zagranicznej jednostki kontrolowanej. W praktyce:
- osoby fizyczne,
- spółki, które podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, a jednocześnie posiadają udziały w zagranicznych spółkach, które są uznawane za raje podatkowe
muszą odprowadzić podatek dochodowy od dochodów uzyskanych przez te spółki.
Stawka podatku wynosi 19% podstawy obliczenia podatku. Podmioty te nie mogą skorzystać z ulgi abolicyjnej, która pozwala na odliczenie od podatku dochodowego według ściśle określonych ustawowo reguł. Ulga abolicyjna nie przysługuje, gdy dochody uzyskane zostały:
- w krajach,
- i na terytoriach uznanych za raje podatkowe.
Wyłączenie jej zastosowania może wiązać się ze wzrostem obciążeń dla osób prowadzących działalność w rajach podatkowych. Oznacza to, że osoby prowadzące działalność gospodarczą w rajach podatkowych muszą liczyć się z koniecznością uiszczenia podatku dochodowego w wysokości 19% od wszystkich dochodów uzyskanych przez zagraniczne spółki kontrolowane, w których posiadają udziały. Alternatywą może być prowadzenie działalności gospodarczej w krajach o niskich stawkach podatkowych, np. firma w Estonii czy firma w Szwajcarii.
Lista krajów sklasyfikowanych jako raje podatkowe
Listę krajów niechętnych współpracy podatkowej, tzw. listę rajów podatkowych, od 2017 roku przygotowuje Rada Unii Europejskiej. Ma to na celu promocję i wzmacnianie mechanizmów przejrzystego i uczciwego systemu podatkowego.
Rada UE stara się w ten sposób walczyć z nieuczciwą polityką podatkową. Od 2020 roku wykaz krajów rajów podatkowych jest aktualizowany dwa razy w roku.
Kolejny przegląd planowany jest na luty 2024 roku. 17 października 2023 roku Rada przyjęła unijny wykaz jurysdykcji niechętnych współpracy podatkowej. Obejmuje on 16 krajów:
- Anguilla
- Antigua i Barbuda
- Bahamy
- Belize
- Fidżi
- Guam
- Palau
- Panama
- Rosja
- Samoa
- Samoa Amerykańskie
- Seszele
- Trynidad i Tobago
- Wyspy Turks i Caicos
- Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych
- Vanuatu
Raje podatkowe w Europie
Raje podatkowe w Europie to:
- Belgia
- Cypr
- Holandia
- Irlandia
- Luksemburg
Raje podatkowe na świecie
Oficjalne listy najpopularniejszych rajów podatkowych wskazują, które kraje na świecie wspierają politykę zaniżania zobowiązań podatkowych. Indeksy podlegają systematycznym aktualizacjom. Własne wykazy prowadzą różne światowe organizacje, np. Oxfam. Według danych Oxfam, raje podatkowe na świecie to:
- Brytyjskie Wyspy Dziewicze
- Kajmany
- Bermudy
- Holandia
- Szwajcaria
- Luksemburg
- Hongkong
- Singapur
- Zjednoczone Emiraty Arabskie
- Irlandia
- Bahamy
- Zjednoczone Królestwo
- Cypr
- Mauritius
- Belgia
- Guernsey
- Francja
- Chiny
- Wyspa Man
- Malta
- Hiszpania
- Niemcy
- Węgry
- USA
- Szwecja
- Włochy
- Panama
- Curacao
- Gibraltar
- Meksyk
- Finlandia
- Austria
- Dania
- Liechtenstein
- Wyspy Turks i Caicos
- Czechy
- Estonia
- Anguilla
- Kostaryka
- Rumunia
- Łotwa
- Liban
- Monako
- Afryka Południowa
- Liberia
- Makau
- Bułgaria
- Seszele
- Portugalia
- Słowacja
- Chorwacja
- Litwa
- Tajwan
- Aruba
- Grecja
- Słowenia
- Botswana
- Peru
- Ghana
- Andora
- Kenia
- Brazylia
- Tanzania
- Ekwador
- San Marino
- Argentyna
- Gambia
- Montserrat
Raje podatkowe a kraje atrakcyjne z punktu widzenia podatków
Raj podatkowy i kraj atrakcyjny z punktu widzenia podatków to pojęcia, które oznaczają państwa oferujące korzystne warunki podatkowe dla przedsiębiorców. Jednak istnieją między nimi istotne różnice. Kraje atrakcyjne z punktu widzenia podatków oferują:
- konkurencyjne stawki podatków,
- jednocześnie zapewniając stabilne i przejrzyste prawo podatkowe.
Kraje te są atrakcyjne dla przedsiębiorców, którzy chcą obniżyć koszty prowadzenia działalności gospodarczej, ale jednocześnie nie chcą ryzykować złamania prawa. Na założenie spółki za granicą może wpływać położenie geograficzne, np. firma na Cyprze czy firma w Dubaju może przynieść wiele zysków. Warto jednak przygotować przemyślaną strategię biznesową.
Atrakcyjna z punktu widzenia podatków może być firma w USA. Stan Delaware nie jest uznany przez polskie ustawodawstwo za wykorzystujący szkodliwą jurysdykcję podatkową.
Raje podatkowe – uważaj na podatek u źródła!
Transakcje przeprowadzane z państwami ujętymi w rejestrze rajów podatkowych oraz z przedsiębiorstwami mającymi w nich swoją siedzibę są uznawane za transakcje kontrolowane. Urząd Skarbowy będzie miał możliwość weryfikowania relacji finansowych danego podmiotu. Będzie badał, czy przeprowadzane transakcje mieszczą się w normach rynkowych.
Transakcje dokonywane przez podmioty mające siedzibę w rajach podatkowych są więc traktowane podobnie do transakcji dokonywanych pomiędzy podmiotami powiązanymi. W przypadku rajów podatkowych przepisy są jednak bardziej rygorystyczne.
Należy przypomnieć, że od 1 lipca 2020 roku każda transgraniczna płatność (niezależnie od jej wartości) podlegająca zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów stanowi schemat podatkowy, jeżeli odbiorcą płatności jest podmiot powiązany mający:
- miejsce zamieszkania,
- siedzibę,
- lub zarząd
na terytorium wskazanym w unijnej liście rajów podatkowych. Co istotne, przesłanką wystąpienia schematu podatkowego w takim przypadku nie jest ani wystąpienie korzyści podatkowej, ani nawet działanie w celu jej osiągnięcia. Bez znaczenia pozostaje też wartość transakcji (schematem może być nawet transakcja mająca za przedmiot np. towar o wartości 1 zł).
Raje podatkowe – podsumowanie
Raje podatkowe mogą oferować duże korzyści podatkowe. Należy pamiętać, że wiążą się one również z pewnym ryzykiem. Dlatego decyzja o założeniu spółki w raju podatkowym powinna być podjęta z rozwagą, po przeanalizowaniu wszystkich kluczowych czynników.
Raje podatkowe – często zadawane pytania
Czym są raje podatkowe?
Raje podatkowe to kraje lub terytoria oferujące korzystne warunki podatkowe, takie jak niskie lub zerowe stawki podatkowe oraz brak wymogu transparentności podatkowej.
Jakie kryteria decydują o statusie raju podatkowego?
Do kryteriów należą m.in. ustalenia OECD, istnienie podstawy prawnej do wymiany informacji podatkowych z Polską, oraz cechy systemu podatkowego mogące doprowadzić do szkodliwej konkurencji podatkowej.
Jakie skutki niesie za sobą prowadzenie działalności w raju podatkowym?
Skutki to m.in. obowiązek uiszczenia podatku od dochodu zagranicznej jednostki kontrolowanej oraz wykluczenie możliwości skorzystania z ulgi abolicyjnej.
Jakie kraje są uznawane za raje podatkowe?
Lista rajów podatkowych jest aktualizowana i obejmuje m.in. Anguillę, Bahamy, Belize, Rosję, Samoa i Vanuatu.
Czym różni się raj podatkowy od kraju atrakcyjnego podatkowo?
Kraje atrakcyjne podatkowo oferują konkurencyjne stawki podatków przy zachowaniu stabilnego i przejrzystego prawa podatkowego, w przeciwieństwie do rajów podatkowych.
Czy działalność w raju podatkowym jest ryzykowna?
Tak, działalność taka wiąże się z ryzykiem, w tym z rygorem przepisów dotyczących podatku u źródła oraz możliwością kontroli przez urząd skarbowy.
Czy można legalnie korzystać z rajów podatkowych?
Korzystanie z rajów podatkowych jest legalne, jednak wymaga zgodności z obowiązującymi przepisami i może wiązać się z ryzykiem reputacyjnym.
Jakie są alternatywy dla rajów podatkowych?
Alternatywami mogą być kraje o niskich stawkach podatkowych z przejrzystym systemem podatkowym, np. firma w Estonii czy Szwajcarii.
Jakie działania mogą być podejmowane wobec podmiotów działających w rajach podatkowych?
Transakcje z podmiotami w rajach podatkowych są traktowane jako kontrolowane i mogą podlegać szczegółowej weryfikacji przez urząd skarbowy.
Czy istnieje lista rajów podatkowych?
Tak, istnieje lista krajów uznanych za raje podatkowe, przygotowywana przez Radę Unii Europejskiej oraz inne organizacje, takie jak Oxfam.