Czym restrukturyzacja różni się od upadłości?
Sytuacji przedsiębiorców, którzy popadli w trudności finansowe, poświęcono dwa akty prawne: Prawo upadłościowe i Prawo restrukturyzacyjne. Każda z tych ustaw przewiduje inny cel i tryb postępowania. Postępowanie upadłościowe prowadzi co do zasady do likwidacji upadłego podmiotu po spłaceniu jego długów. Natomiast postępowanie restrukturyzacyjne ma na celu uniknięcie upadłości: jest szansą na uratowanie działalności przed bankructwem, daje możliwość złagodzenia skutków utraty płynności finansowej i wypracowania z wierzycielami kompromisu, a przy tym chroni prawa wierzycieli. Dzięki restrukturyzacji zadłużenia przedsiębiorstwo może nadal działać po zakończeniu postępowania i generować przychody, a wierzyciele mają większe szanse na odzyskanie swoich należności. Dlatego postępowanie restrukturyzacyjne można prowadzić nawet kiedy przedsiębiorca nie jest jeszcze niewypłacalny, ale dopiero grozi mu niewypłacalność w niedługim czasie. Należy jednak pamiętać, że złożenie wniosku restrukturyzacyjnego nie zwalnia z obowiązku złożenia wniosku o upadłość jeśli dłużnik stał się niewypłacalny.
Pierwszeństwo restrukturyzacji przed upadłością
Postępowanie restrukturyzacyjne ma pierwszeństwo przed postępowaniem upadłościowym. Dopóki wobec dłużnika toczy się postępowanie restrukturyzacyjne, nie można ogłosić jego upadłości (można złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, ale jego rozpoznanie będzie wstrzymane). Jeżeli jednocześnie złożony zostanie wniosek restrukturyzacyjny i wniosek o ogłoszenie upadłości, pierwszy zostanie rozpatrzony wniosek restrukturyzacyjny.
Na czym polega restrukturyzacja?
Podmiot, który znajduje się w trudnej sytuacji finansowej (zwany w ustawie „dłużnikiem”) ustala z wierzycielami kompromisowy plan spłaty zadłużenia (zwany w ustawie „układem”). Przez czas trwania postępowania otrzymuje warunki do ustabilizowania swojej sytuacji finansowej, np. nie musi (a wręcz nie może) regulować zaległości. W niektórych wypadkach musi oddać zarządzanie przedsiębiorstwem osobie wyznaczonej przez sąd albo uzyskiwać jej zgodę na większe transakcje. Nad całym procesem czuwają sąd oraz licencjonowany doradca restrukturyzacyjny pełniący w postępowaniu funkcję nadzorcy lub zarządcy.
Jakie są korzyści z restrukturyzacji?
- Dłużnik może uzyskać preferencyjne warunki spłaty
- układ może przewidywać m.in. wydłużenie terminu wykonania, rozłożenie spłaty na raty, zmniejszenie wysokości zadłużenia
- postanowienia układu powinny być realne i możliwe do zrealizowania, co opiniuje profesjonalista (licencjonowany doradca restrukturyzacyjny)
- Dłużnik ma możliwość ustabilizowania swojej sytuacji finansowej
- przez czas trwania postępowania może otrzymać ochronę przed postępowaniami egzekucyjnymi, zajęciem rachunków bankowych, rozwiązaniem istotnych umów przez jego kontrahentów
- czasem sam może wycofać się z niekorzystnych umów lub redukować zatrudnienie na korzystniejszych warunkach
- Dłużnik dostaje przerwę od obowiązku spłaty zaległości
- od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik nie może regulować wierzytelności, które z mocy prawa objęte są układem – może je spłacić dopiero po zatwierdzeniu układu.
- jednak wierzytelności, których układ nie obejmuje, np. należności zabezpieczone hipoteką, czy należności powstałe po otwarciu postępowania takie jak wynagrodzenia pracowników i czynsz najmu muszą być regulowane na bieżąco
- Dłużnik nie musi negocjować z każdym wierzycielem z osobna
- układ wiąże wszystkich wierzycieli objętych nim z mocy prawa
- układ wiąże również tych, którzy głosowali przeciwko oraz tych, którzy nie brali udziału w postępowaniu i których wierzytelności nie były ujawnione w spisie wierzytelności (chyba, że dłużnik ich nie ujawnił).
- Brak porozumienia z niektórymi wierzycielami nie jest blokadą
- brak zgody albo brak aktywności niektórych wierzycieli nie blokuje zawarcia układu,
- ci, którzy byli przeciwni uzgodnieniom i tak będą musieli podporządkować się ustaleniom większości.
- Czysty start
- Po restrukturyzacji umorzeniu ulegają postępowania zabezpieczające i egzekucyjne prowadzone w związku z długiem objętym układem
- Po zatwierdzeniu układu tytuły wykonawcze lub egzekucyjne dotyczące długów objętych układem (np. wyroki sądów) tracą wykonalność, więc nie można wszcząć nowych egzekucji komorniczych.
Czy restrukturyzacja może być niejawna?
Nie. W każdym postępowaniu restrukturyzacyjnym przedsiębiorstwo przez jakiś czas zobowiązany jest dodać do swojej nazwy dopisek „w restrukturyzacji”. Ponadto ogłoszenia (np. obwieszczenie, że otwarto restrukturyzację) wymagane przez prawo publikowane są w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG), który jest bezpłatnie dostępny w Internecie.
Kto może poddać się restrukturyzacji?
Przede wszystkim przedsiębiorca w rozumieniu Kodeksu cywilnego, w tym:
- spółki osobowe: spółka jawna, komandytowa, partnerska, komandytowo-akcyjna
- spółki kapitałowe: spółka z o.o., spółka akcyjna (również spółki w organizacji)
- indywidualny przedsiębiorca, tzn. osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą wpisaną do CEiDG (również osoba, która zawiesiła wykonywanie działalności)
W określonych przypadkach inne podmioty, np. wspólnicy spółek osobowych, również mogą przejść restrukturyzację.
Warto podkreślić, że zdolności restrukturyzacyjnej nie posiadają:
- spółka cywilna – zdolność tę mają wspólnicy spółki cywilnej (uchwała SN: III CZP 67/02)
- osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej – dla nich przewidziana jest konstrukcja upadłości konsumenckiej
Kto może złożyć wniosek?
Tylko sam podmiot, który jest niewypłacalny, albo grozi mu niewypłacalność w najbliższym czasie. Wniosku nie mogą złożyć wierzyciele (w odróżnieniu od wniosku o upadłość). To oznacza, że postępowanie restrukturyzacyjne nie jest obowiązkowe i prowadzi się je tylko, gdy sam zainteresowany tego chce. Wyjątek stanowi postępowanie sanacyjne, o którego wszczęcie może ubiegać się także wierzyciel.
Jakie są rodzaje restrukturyzacji?
Ustawa prawo restrukturyzacyjne przewiduje cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych:
- postępowanie o zatwierdzenie układu;
- przyspieszone postępowanie układowe;
- postępowanie układowe;
- postępowanie sanacyjne.
Każdy z nich cechuje inna sytuacja dłużnika, pozycja wierzycieli, zakres zaangażowania sądu, nadzorcy i zarządcy, zasady zawierania układu oraz rodzaje podejmowanych działań.
Jak przebiega restrukturyzacja?
Dłużnik składa w sądzie wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, a sąd otwiera postępowanie restrukturyzacyjne jeśli spełnione są warunki określone w ustawie (ten etap pomija się w postępowaniu o zatwierdzenie układu). Powoływany jest nadzorca lub zarządca sądowy. W zależności od rodzaju postępowania:
- mniej lub bardziej ograniczone zostaje prawo dłużnika do samodzielnego zarządzania przedsiębiorstwem,
- zawieszone lub wyłączone zostają postępowania egzekucyjne wobec dłużnika,
- wyłączona zostaje możliwość wypowiedzenia umów przez kontrahentów dłużnika, np. umów najmu, dzierżawy,
- możliwe są dodatkowe działania: wycofanie się z niekorzystnych dla dłużnika umów lub sprzedaż zbędnego majątku
Nadzorca lub zarządca sporządza spis wierzytelności na podstawie ksiąg rachunkowych dłużnika. Wierzyciele spotykają się i głosują na zgromadzeniach wierzycieli, może też zostać powołana rada wierzycieli. Przeprowadza się też spis i wycenę majątku dłużnika.
Głównym celem restrukturyzacji jest zawarcie układu. Dopuszczalne są układy częściowe, obejmujące tylko niektóre wierzytelności. Propozycje układowe opracowuje przede wszystkim sam dłużnik, ale swoje propozycje mogą też zgłaszać nadzorca sądowy, zarządca oraz wierzyciele. Propozycje mogą układowe mogą przewidywać np.:
- odroczenie terminu wykonania;
- rozłożenie spłaty na raty;
- zmniejszenie wysokości zobowiązania;
- konwersję wierzytelności na udziały lub akcje;
- zmianę, zamianę lub uchylenie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelności;
- udzielenie kredytu lub pożyczki dłużnikowi (finansowanie zewnętrzne restrukturyzacji);
- zmianę treści stosunków prawnych lub praw (np. wypowiedzenie umów);
- ustanowienie zabezpieczenia wierzytelności.
Wierzyciele głosują nad układem, a siłę ich głosu wyznacza wartość wierzytelności. Do przyjęcia układu na zgromadzeniu wierzycieli wymagana jest większość głosujących wierzycieli, którzy oddali ważny głos (większość osobowa), mających łącznie co najmniej 2/3 sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom (większość kapitałowa).
Układ podlega zatwierdzeniu przez sąd, po czym wiąże wszystkich wierzycieli nim objętych – również tych, którzy głosowali przeciwko oraz tych, którzy nie brali udziału w postępowaniu i których wierzytelności nie były ujawnione w spisie wierzytelności (chyba, że dłużnik ich nie ujawnił).
Zawarto układ – co dalej?
Postępowanie zostaje zakończone z dniem uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu albo o odmowie zatwierdzenia układu. Dłużnik odzyskuje prawo zarządu majątkiem, jeżeli je ograniczono (chyba, że sam układ przewiduje inaczej) i spłaca zadłużenie zgodnie z układem i planem restrukturyzacyjnym. Nadzorca albo zarządca obejmują funkcję nadzorcy wykonania układu. Wykonanie układu potwierdza się postanowieniem sądu. W razie późniejszej zmiany okoliczności, możliwa jest zmiana układu.
Co, jeśli układ nie jest przestrzegany?
Sąd może uchylić układ na wniosek dłużnika, wierzyciela lub nadzorcy jeżeli dłużnik nie wykonuje układu. Jeśli sytuacja dłużnika uległa dalszemu pogorszeniu i ogłoszono jego upadłość, to układ zostaje uchylony z mocy prawa. Uchylenie układu powoduje, że wierzyciele mogą dochodzić swych roszczeń w pierwotnej wysokości tak jakby układu nie zawarto, a wypłacone zgodnie z układem sumy zalicza się na poczet ich należności.
Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszej kancelarii prawnej w Łodzi są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc.