Wiele osób jest przekonanych, że zgodnie z przepisami wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Jednak istnieje pewne wyjątkowe zagadnienie dotyczące jednoosobowego wspólnika spółki z o.o., pod warunkiem że jest on osobą fizyczną.
Zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest uważany za osobę prowadzącą działalność gospodarczą spoza sektora rolniczego. Jak wobec tego kształtuje się kwestia spółka „prawie” jednoosobowa a ZUS?
Niestety, Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz sądy mają odmienne stanowisko w tej kwestii. Jaki zatem wpływ ma spółka „prawie” jednoosobowa na konieczność opłacania składek ZUS? Kim jest tzw. wspólnik iluzoryczny? Wyjaśniamy.
Spółka „prawie” jednoosobowa a ZUS – pojęcie wspólnika iluzorycznego
W przepisach prawa dotyczących ubezpieczeń społecznych wspólnik w jednoosobowej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest traktowany jak osoba prowadząca działalność gospodarczą spoza sektora rolniczego. Oznacza to, że podlega on obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.
W przypadku spółek wieloosobowych istnieje jednak sytuacja, w której jeden ze wspólników posiada znaczną przewagę głosów i wykorzystuje ją w taki sposób, że spółka wieloosobowa jest traktowana na równi ze spółką jednoosobową. Wówczas drugi wspólnik jest uznawany za tzw. wspólnika iluzorycznego.
Co mówi Kodeks spółek handlowych w temacie spółki „prawie” jednoosobowej a ZUS? Kodeks ten nie uwzględnia pojęcia wspólnika iluzorycznego, ponieważ nawet wspólnik posiadający 1 proc. udziałów w spółce ma określone uprawnienia, co wyklucza możliwość uznania takiej spółki za jednoosobową. Niestety, koncepcja ta wynika z systemu ubezpieczeń społecznych.
Zgodnie z prawem, tylko wspólnik posiadający 100 proc. udziałów w spółce jednoosobowej może zostać uznany za przedsiębiorcę w kontekście ubezpieczeń społecznych. Jednak ZUS i Sąd Najwyższy, wbrew przepisom, uznają również wspólnika, który nie posiada pełnych 100 proc. udziałów, za wspólnika jednoosobowego.
W praktyce sądowej przyjmuje się, że występowanie wspólnika iluzorycznego zachodzi, gdy jeden ze wspólników w spółce wieloosobowej posiada praktycznie wszystkie korporacyjne i majątkowe uprawnienia, wynikające zarówno z umowy spółki, jak i z praktyki jej funkcjonowania. W takiej sytuacji drugi wspólnik jest uważany za tzw. wspólnika iluzorycznego.
Co więcej, orzecznictwo Sądu Najwyższego nie jest jednolite w kwestii określania, jaki poziom udziałów decyduje o uznaniu za wspólnika jednoosobowego. Odmienne poglądy w tej kwestii powodują pewne nieścisłości prawne.
Spółka „prawie” jednoosobowa a ZUS – zatrudnienie wspólnika jako członka zarządu
Należy podkreślić, że nie można zatrudnić wspólnika jako członka zarządu spółki, gdy udział innego wspólnika jest tylko pozorny (np. jeden wspólnik posiada 125 udziałów, a drugi tylko 1). Pogląd taki został potwierdzony przez orzecznictwo Sądu Najwyższego. Jedno z nich brzmi: „z perspektywy normy prawa ubezpieczeń społecznych, tj. art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tego rodzaju spółkę należy traktować jak spółkę jednoosobową” (wyrok SN z dnia 3 lipca 2011 r., I UK 8/11).
Wieloosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ma natomiast możliwość zatrudnienia członka zarządu na podstawie umowy o pracę. Jednakże istnieją dwa warunki, które muszą zostać spełnione:
· udział innego wspólnika nie może mieć charakteru pozornego lub iluzorycznego;
· zgodnie z art. 210 § 1 Kodeksu spółek handlowych, w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w przypadku sporu z tym członkiem zarządu, spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany przez uchwałę zgromadzenia wspólników.
Spółka „prawie” jednoosobowa a ZUS – obowiązki i składki
W temacie spółka „prawie” jednoosobowa a ZUS nie można pominąć kwestii składek. Zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą pozarolniczą na terenie Polski podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.
W tym kontekście wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który prowadzi działalność gospodarczą zgodnie z przepisami prawa przedsiębiorców lub innymi przepisami szczególnymi, również podlega tym ubezpieczeniom, zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy.
Warto zauważyć, że przepis ten jednoznacznie określa, że obowiązek ubezpieczeniowy dotyczy jedynie wspólnika, który jest jednocześnie jedynym wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Oznacza to, że jeśli spółka z o.o. ma więcej niż jednego wspólnika, to taki obowiązek nie występuje.
W przeciwieństwie do spółek jawnych, komandytowych lub partnerskich, gdzie wszyscy wspólnicy podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, zgodnie z zapisami ustawy.
Zgodnie z kodeksem spółek handlowych, to umowa spółki określa, czy wspólnik może posiadać tylko jeden udział lub więcej. Liczba udziałów przypisanych poszczególnym wspólnikom zależy wyłącznie od ich woli. Istnieje możliwość, że jeden ze wspólników posiada większościowy pakiet udziałów.
Dlatego też, jeśli umowa spółki i informacje z Krajowego Rejestru Sądowego wskazują, że spółka jest wieloosobowa, należy przyjąć, że mamy do czynienia praktycznie z jednym wspólnikiem podlegającym obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym na tej podstawie.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego podkreśla, że sam fakt posiadania udziałów o wartości niższej niż 10% kapitału zakładowego nie powoduje istotnych ograniczeń w prawach wspólnika, które zostały wymienione w prawie spółek handlowych.
Nie ma natomiast podstaw do automatycznego zakładania, że w każdym przypadku, gdy w rejestrze przedsiębiorców jest tylko jeden wspólnik (większościowy) spółki z o.o., powinien on być traktowany jak wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. z perspektywy prawa ubezpieczeń społecznych.
Sąd Najwyższy po stronie przedsiębiorców
Zdaje się, że rozstrzygającą spór na gruncie „spółki prawie jednoosobowej” stała się uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2024 r. o sygnaturze akt III UZP 8/23. W ww. uchwale SN stwierdził, że: „Wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 proc. udziałów nie podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1230)”.
Podsumowanie
Spółka „prawie” jednoosobowa a ZUS – to zagadnienie budzi wiele wątpliwości i kontrowersji. Według przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest uważany za osobę prowadzącą działalność gospodarczą spoza sektora rolniczego i podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Jednak zarówno ZUS, jak i sądy mają różne stanowiska w tej kwestii, co wprowadza pewne wątpliwości interpretacyjne. Dlatego przy interpretacji prawnych aspektów spółek „prawie” jednoosobowych w kontekście konieczności płacenia składek ZUS, należy wziąć pod uwagę zarówno przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jak i Kodeksu spółek handlowych oraz orzecznictwo Sądu Najwyższego – w tym w szczególności ostatnią uchwałę w sprawie o sygn. III UZP 8/23.
W przypadku wątpliwości dotyczących konkretnych sytuacji prawnych związanych z obowiązkami i składkami, jeśli chodzi o spółki „prawie” jednoosobowe a ZUS, zawsze warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w tej materii, aby pozbyć się w tym temacie wszelkich wątpliwości.
Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszej kancelarii prawnej w Łodzi są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc. Jeśli po prostu szukasz pomocy w ustanowieniu fundacji rodzinnej, napisz do nas wiadomość.