Terminy przedawnienia roszczeń. Co przerywa bieg przedawnienia?

Zachowanie równowagi i bezpieczeństwa obrotu prawnego wymaga precyzyjnego określenia terminów przedawnienia roszczeń. Dzięki temu strony stosunku zobowiązaniowego wiedzą, kiedy i jak mogą egzekwować przysługujące im uprawnienia. Przybliżymy instytucję przedawnienia roszczeń, terminy przedawnienia, a także czy można je wzruszyć.

Spis treści

• Czym są terminy przedawnienia roszczeń?
• Jakie są terminy przedawnienia roszczeń?
• Jak liczyć terminy przedawnienia roszczeń?
• Zawieszenie biegu przedawnienia roszczeń
• Co przerywa bieg przedawnienia roszczeń?
• Skutek upływu terminu przedawnienia roszczeń
• Czy można dochodzić zapłaty przedawnionego roszczenia?
• Podsumowanie

Czym są terminy przedawnienia roszczeń?

Terminy przedawnienia roszczeń oznaczają, że po ich upływie, ten przeciwko komu roszczenia przysługują (zobowiązany do spełnienia świadczenia), może uchylić się od ich wykonania. W praktyce po upływie oznaczonego terminu nie można dochodzić spełnienia określonego świadczenia na drodze sądowej lub egzekucyjnej.

Przedawnieniu podlegają roszczenia majątkowe. Można zrzec się korzystania z zarzutu przedawnienia, ale jeśli nastąpi to przed upływem terminu przedawnienia, zrzeczenie jest nieważne.

Jakie są terminy przedawnienia roszczeń?

Ogólny termin przedawnienia roszczeń wynosi 6 lat, a dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz roszczeń o świadczenia okresowe – 3 lata. Przy niektórych roszczeniach obowiązują inne terminy przedawnienia, np. 10 lat, 2 lata.

6-letni termin przedawnienia dotyczy także roszczeń stwierdzonych:

• prawomocnym orzeczeniem sądu, innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju,
• orzeczeniem sądu polubownego,
• ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym,
• ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd.

Jeżeli stwierdzone w ww. sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem 3 lat.

Jak liczyć terminy przedawnienia roszczeń?

Terminy przedawnienia są stałe i nie mogą być ani skracane, ani przedłużane. Zasadą jest, że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia kiedy roszczenie stało się wymagalne (czyli od kiedy wierzyciel mógł się domagać jego wykonania). Doznaje ona wyjątków, w przypadku gdy wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, oraz przy roszczeniach o zaniechanie.

Koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż 2 lata. Sprzyja to ułatwieniu obliczania terminów przedawnienia.

Zawieszenie biegu przedawnienia roszczeń

Jeśli w czasie trwania biegu terminu przedawnienia wystąpi obiektywna przeszkoda utrudniająca wierzycielowi możliwość dochodzenia roszczenia, termin przedawnienia ulega zawieszeniu. Następuje wstrzymanie rozpoczęcia albo dalszego biegu terminu przedawnienia na czas trwania przeszkody.

Okresu zawieszenia nie wlicza się do okresu przedawnienia. Jeśli po rozpoczęciu biegu przedawnienia wystąpiła sytuacja, która powoduje zawieszenie biegu terminu, po ustaniu tej przyczyny, termin przedawnienia nadal biegnie.

Zawieszenie biegu przedawnienia dotyczy roszczeń, które:

• przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej,
• przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli,
• przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa,
• z powodu siły wyższej nie mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody,
• zostały objęte umową o mediację – przez czas trwania mediacji,
• zostały objęte wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego.

Co przerywa bieg przedawnienia roszczeń?

Kodeks cywilny przewiduje dwie sytuacje przerywające bieg przedawnienia roszczeń, tj.:

1. każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Jeśli termin przedawnienia zostanie przerwany, nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone. Czynność ta musi:

• służyć dochodzeniu, ustaleniu, zaspokojeniu lub zabezpieczeniu roszczenia,
• dążyć bezpośrednio do tego celu, np. wytoczenie powództwa, zmiana powództwa,
• odnosić się do osoby, przeciwko której wymierzone jest roszczenie, choć istnieją od tego pewne wyjątki,

2. przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Może dotyczyć każdego roszczenia i nastąpić w formie:

• umowy między zobowiązanym a uprawnionym (uznanie właściwe) – nie wymaga szczególnej formy (realizowane na zasadzie swobody umów),
• oświadczenia zobowiązanego (uznanie niewłaściwe) – musi dotrzeć do uprawnionego i być zamierzone przez zobowiązanego.

Przerwanie biegu przedawnienia następuje tylko w granicach żądania będącego przedmiotem procesu. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.

Do czynności, które nie przerywają biegu przedawnienia, bo nie zmierzają do zrealizowania celu, należą np.:

• przypozwanie,
• wniosek o wyznaczenie sądu do rozpoznania sprawy,
• wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych,
• wniosek o ponowne wydanie tytułu wykonawczego zamiast utraconego,
• skarga na czynności komornika.

Skutek upływu terminu przedawnienia roszczeń

Skutek przedawnienia następuje po upływie określonego terminu. Upływ terminu przedawnienia powoduje, że roszczenie nadal istnieje. Roszczenie staje się jednak zobowiązaniem niezupełnym (naturalnym). Dłużnik może zaspokoić je dobrowolnie, ale jednocześnie może, bez ujemnych dla siebie konsekwencji, odmówić spełnienia świadczenia. Wierzyciel nie może przymusowo egzekwować wykonania zobowiązania.

Jeśli dłużnik w toku procesu podniesienie skutecznie zarzut przedawnienia, będzie to prowadziło do oddalenia powództwa. Jeżeli jednak dobrowolnie spełni świadczenie na rzecz wierzyciela, np. w sytuacji kiedy nie miał świadomości co do upływu terminu przedawnienia, to nie może żądać zwrotu spełnionego świadczenia (art. 411 pkt 3 Kodeksu cywilnego).

Czy można dochodzić zapłaty przedawnionego roszczenia?

Upływ terminu przedawnienia nie wyklucza i nie odbiera wierzycielowi prawa do wszczęcia procesu o spełnienie przedawnionego roszczenia. Sam upływ terminu nie stanowi przesłanki odrzucającej pozew. Przedawnienie może stanowić przeszkodę do uwzględnienia roszczenia i prowadzić do oddalenia powództwa. Jest brane pod uwagę przez sąd z urzędu lub na zarzut dłużnika.

Jednocześnie, nawet mimo prawomocnego oddalenia powództwa roszczenie istnieje w postaci naturalnej. Z wyroku Sądu Najwyższego z 5 lutego 2009 roku (sygn. akt I CSK 332/08) wynika, że roszczenie przedawnione może podlegać ustaleniu w wyroku sądowym, a jego przedawnienie nie pozbawia stron interesu prawnego w ustaleniu.

Podsumowanie

Przedawnienie reguluje czas dochodzenia roszczeń pomiędzy stronami stosunku zobowiązaniowego. Dzięki niej możliwe jest zachowanie stabilności obrotu gospodarczego. Z jednej strony definiuje okres, w którym wierzyciel może domagać się zaspokojenia roszczenia, a z drugiej chroni zobowiązanego przed nieuzasadnionym egzekwowaniem swoich praw.

Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszej kancelarii prawnej w Łodzi są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc. Jeśli po prostu szukasz pomocy w ustanowieniu fundacji rodzinnej, napisz do nas wiadomość.