Podstawą prawną regulującą uprawnienia konsumenta, które daje wcześniejsza spłata kredytu, jest Rozdział 4 ustawy z dnia 12.05.2011 roku (Dz. U. nr 126, poz. 715, tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 993) – dalej: „Ustawa”. Rozwiązanie to wprowadzone zostało, jako transpozycja art. 16 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 R. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG – dalej: „Dyrektywa”.
Otwierający rozdział 4 Ustawy art. 48 w ust 1 statuuje ogólną zasadę. Wskazuje ona iż, konsument ma prawo w każdym czasie do spłaty całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie. Decyzja czy nastąpi wcześniejsza spłata kredytu należy tylko i wyłącznie do konsumenta. Kredytodawca nie może podejmować żadnych, formalnych czy nieformalnych, kroków mających na celu pozbawienie go tej możliwości. Ponadto konsument sam decyduje czy dokonuje spłaty całościowej czy częściowej. Ma także swobodny wybór elementów i zakresu zobowiązania, które chce spełnić przed terminem. Kredytodawca nie może odmówić zaliczenia otrzymanych środków na poczet konkretnego zobowiązania. Taka odmowę poczytuje się jako zwłokę wierzyciela w rozumieniu art. 486 KC.
Zwolnienie z kosztów kredytu przy wcześniejszej spłacie
W sytuacji, gdy kredytobiorca skorzysta z uprawnienia jakim jest wcześniejsza spłata kredytu, na podstawie art. 49 Ustawy przysługuje mu zwrot części poniesionych przez niego wydatków z tytułu obniżenia całkowitego kosztu kredytu, stosowanie do okresu o jaki skrócono umowę kredytu konsumenckiego.
Koszty, z których konsument zostaje zwolniony na podstawie komentowanego przepisu, obejmują wszelkie świadczenia na rzecz kredytodawcy przekraczające wysokość kapitału. Co istotne, nie jest ważne jaki mają charakter i to, kiedy te koszty kredytobiorca faktycznie poniósł. Rzecznik Finansowy i Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów we wspólnym stanowisku z 16.05.2016 r. stwierdzili, że „art. 49 ust. 1 ustawy należy rozumieć w ten sposób, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego następuje obniżenie wszystkich możliwych kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i niezależnie od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez kredytobiorcę, z tymże wyjątkiem, iż redukcja ta ma charakter proporcjonalny, tj. odnosi się do okresu od dnia faktycznej spłaty kredytu do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie”.
Pogląd ten ma swoje oparcie bezpośrednio w treści wspomnianego artykułu. Zawarte w nim sformułowanie „koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy” określa sposób rozliczenia wydatków, o które obniżony zostanie całkowity koszt kredytu. Powinno się go zatem obniżyć do okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, licząc od momentu spłaty kredytu przed terminem. Natomiast sformułowanie zawarte w drugiej części art. 49 Ustawy „chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą” wskazuje jednoznacznie, że moment, w którym ponoszone są te koszty nie ma żadnego znaczenia na możliwość dochodzenia roszczenia z tytułu obniżenia całkowitego kosztu kredytu.
W celu pogłębienia powyższej analizy art. 49 Ustawy należy odwołać się do treści art. 16 Dyrektywy, zgodnie z którym „Konsument ma prawo w każdym czasie spłacić w całości lub w części swoje zobowiązania wynikające z umowy o kredyt. W takich przypadkach jest on uprawniony do uzyskania obniżki całkowitego kosztu kredytu, na którą składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy”. Przepis ten wskazuje zatem jednoznacznie, że obniżeniu ulegają wszelkie pozostałe koszty, mieszczące się w definicji całkowitego kosztu kredytu. Przy czym nie zależy to od momentu, w którym kredytobiorca te koszta poniósł.
Czym jest całkowity koszt kredytu?
Treść art. 5 pkt 6 Ustawy definiuje pojęcie całkowitego kosztu kredytu. Są nimi: „wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu – z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta”. Przepis art. 49 ust. 1 Ustawy, w ślad za art. 16 ust. 1 Dyrektywy, dotyczy zatem rekompensaty dla konsumenta, związanej z dokonaniem przedterminowej spłaty kredytu. Ma ona postać redukcji całkowitego kosztu kredytu proporcjonalnie do okresu, o który skrócono okres kredytowania.
Pomoc w odzyskiwaniu od banku nadpłaconych kosztów kredytu – kancelaria prawna CGO Legal
Konkludując, celem wprowadzenia art. 49 Ustawy jest zmniejszenie ciężarów finansowych konsumenta kredytobiorcy. Ten bowiem, posiadając nadmiar środków, korzysta z ustawowego uprawnienia do przedterminowej spłaty i jednocześnie pomniejszenia (obniżenia) całkowitego kosztu kredytu. Zmniejsza tym samym także korzyści, które z tego tytułu przysługiwałyby kredytodawcy. Ukryte w różnych opłatach i prowizjach koszty kredytu są często wręcz szokująco wysokie. Dlatego wielu konsumentów, którzy dokonali przedterminowej spłaty kredytu, może dochodzić od kredytodawców zwrotu zaskakująco wysokich sum. Co warte zauważenia, w ostatnim czasie szala sporów na tym tle przechyla się wyraźnie na korzyść konsumentów. Asumpt ku temu wspólne dało powołane powyżej stanowisko Rzecznika Finansowego i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Mimo, iż opinia ta nie wiąże sądów należy uznać, iż zapatrywanie to stanowi istotną wskazówkę interpretacyjna, wpływającą na poglądy orzecznictwa.
Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na ten temat zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszej kancelarii prawnej w Łodzi są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc.