Samozatrudnienie daje dużo wolności i niezależności, jednak wiąże się z wieloma wyzwaniami. Nasz artykuł przedstawia kompleksowy przegląd wymogów związanych z JDG. Wyjaśniamy, jak rozpocząć i prowadzić taką działalność, oraz omawiamy obowiązki prawne i finansowe przedsiębiorcy.
Opowiemy, co to jest jednoosobowa działalność gospodarcza, jak zacząć ją prowadzić i jakie obowiązki ciążą na przedsiębiorcy. Zapraszamy do lektury!
Samozatrudnienie daje dużo wolności i niezależności, jednak wiąże się z wieloma wyzwaniami. Nasz artykuł przedstawia kompleksowy przegląd wymogów związanych z JDG. Wyjaśniamy, jak rozpocząć i prowadzić taką działalność, oraz omawiamy obowiązki prawne i finansowe przedsiębiorcy.Opowiemy, co to jest jednoosobowa działalność gospodarcza, jak zacząć ją prowadzić i jakie obowiązki ciążą na przedsiębiorcy. Zapraszamy do lektury!Sprawdź ofertę naszego biura rachunkowego w Łodzi.Jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG)
JDG – spis treści
Co to jest jednoosobowa działalność gospodarcza?
Działalność gospodarcza ma trzy zasadnicze cechy, to:zorganizowana działalność zarobkowa,
wykonywana we własnym imieniu,
i w sposób ciągły.
Co do zasady podlega obowiązkowej rejestracji w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Przedsiębiorca może dowolnie wybrać profil swojej działalności, chyba że jego działalność podlega ustawowym ograniczeniom.Kto może prowadzić jednoosobową działalność gospodarczą?
Jednoosobową działalność gospodarczą może prowadzić m.in.:osoba pełnoletnia,
cudzoziemiec,
małoletni (pomiędzy 13. a 18. rokiem życia) – wniosek o wpis musi złożyć przedstawiciel ustawowy (najczęściej jest to rodzic).
Jak zarejestrować jednoosobową działalność gospodarczą?
Działalność gospodarczą można zarejestrować przez portal biznes.gov.pl. Należy założyć konto przedsiębiorcy oraz wypełnić e-wniosek o wpis do CEIDG oraz podpisać go Profilem Zaufanym lub podpisem kwalifikowanym.We wniosku o wpis do CEIDG należy podać:podstawowe informacje identyfikujące przedsiębiorcę, czyli m.in. imię, nazwisko, datę urodzenia, rodzaj i numer dokumentu tożsamości,
informacje dotyczące działalności gospodarczej:
nazwę firmy – co najmniej imię i nazwisko; można dodać inne elementy definiujące firmę, m.in. profil działalności,
adres prowadzenia działalności, np. w miejscu zamieszkania,
adres do doręczeń, czyli miejsce odbioru korespondencji firmowej,
kod PKD – to kod definiujący rodzaj prowadzonej działalności, który przedsiębiorca musi wybrać przy rejestracji firmy z ogólnodostępnego zestawienia; ma znaczenie m.in. dla formy opodatkowania działalności; powinien pasować do profilu prowadzonej działalności; można wybrać jeden kod główny i dowolną liczbę dodatkowych.
Wraz z ujawnieniem w rejestrze CEIDG przedsiębiorcy zostaną nadane numery NIP (w ciągu jednego dnia) oraz REGON (w ciągu 7 dni).Jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG)
Czy zawsze trzeba zarejestrować działalność gospodarczą?
Nie każdą działalność trzeba rejestrować. Działalność niepodlegająca rejestracji to drobna działalność osób fizycznych, z której prognozowane przychody będą niewielkie, czyli taka, której:przychody nie mogą przekroczyć w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku,
prowadzenie nie wymaga zezwoleń lub koncesji,
osoba fizyczna nie jest wspólnikiem spółki cywilnej, ani nie prowadziła działalności w ciągu ostatnich 60 miesięcy.
Obowiązek rejestracji w CEIDG nie obejmuje:działalności agroturystycznej rolników,
produkcji wina przez rolników,
rolnika zarejestrowanego w REGON.
Opodatkowanie jednoosobowej działalności gospodarczej
Przedsiębiorca co roku decyduje o wyborze formy opodatkowania, chyba że profil jego działalności narzuca konkretną formę. Może wybrać spośród trzech schematów:Rozliczanie na zasadach ogólnych (tzw. skala podatkowa)
podstawowa forma opodatkowania, naliczana automatycznie, chyba że przedsiębiorca wybierze inną formę,
kwota wolna od podatku wynosi 30 000 zł,
stawka podstawowa podatku to 12% od dochodu do 120 000 zł,
powyżej 120 000 zł podatek wynosi 32% od nadwyżki,
przewiduje ulgi podatkowe,
dokonany wybór obowiązuje przez kolejne lata podatkowe, do chwili zawiadomienia US o zmianie wyboru formy opodatkowania w ustawowym terminie.
Jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG)
2. Podatek liniowystawka wynosi 19% i jest niezmienna niezależnie od osiąganego dochodu,
opodatkowaniu podlega dochód z JDG,
nie można łączyć zysków z JDG z dochodami z innych źródeł,
dokonany wybór obowiązuje przez kolejne lata podatkowe, do chwili zawiadomienia US o zmianie wyboru formy opodatkowania w ustawowym terminie,
przewiduje ulgi podatkowe (w mniejszym zakresie niż przy skali).
3. Ryczałtto uproszczona forma opodatkowania,
stawki oprocentowania zależą od profilu JDG (kodu PKD) i wynoszą 2 – 17 %,
podstawą opodatkowania jest osiągnięty przychód, po uwzględnieniu przysługujących odliczeń,
nie są uwzględniane koszty uzyskania przychodu,
istnieją ograniczenia podmiotowe objęcia tym podatkiem.
Czym z kolei charakteryzuje się jednoosobowa spółka z o.o.? Zobacz w tym artykuleZUS od jednoosobowej działalności gospodarczej 2024
Przedsiębiorca prowadzący JDG ma obowiązek co miesiąc płacić za siebie składki do ZUS do 20. dnia każdego miesiąca, za poprzedni miesiąc. Istnieją następujące schematy opłacania składek do ZUS:Ulga na start
jeśli po raz pierwszy zakłada JDG lub wznawia ją po upływie co najmniej 60 miesięcy do dnia zawieszenia/zakończenia,
skorzystanie jest dobrowolne,
opłaca się składkę zdrowotną przez pierwszych 6 miesięcy od rozpoczęcia prowadzenia JDG; w tym okresie nie ma obowiązku opłacania składki na ubezpieczenia społeczne.
2. Preferencyjne składki ZUSprzysługuje po zakończeniu okresu ulgi na start,
skorzystanie jest dobrowolne,
przewiduje preferencyjną składkę na ubezpieczenie społeczne (minimum 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę) przez 24 miesiące,
wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne pozostaje bez zmian.
3. Mały ZUS+dotyczy przedsiębiorcy, którego przychód z działalności nie przekroczył 120 000 zł za poprzedni rok kalendarzowy, prowadził JDG przez co najmniej 60 dni w poprzednim roku,
dotyczy tylko składek na ubezpieczenia społeczne, składkę zdrowotną opłaca się w pełnej wysokości,
przysługuje także przy korzystaniu z preferencyjnych stawek ZUS,
obowiązuje przez 36 miesięcy, w ciągu kolejnych 60 miesięcy prowadzenia działalności.
4. Duży ZUSobowiązuje przedsiębiorców, którzy nie podlegają ulgom,
składka wynosi 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę,
obejmuje składkę zdrowotną i na ubezpieczenia społeczne.
Sposób wyliczenia oraz wysokość składek zależą od etapu prowadzenia JDG oraz progu płacy minimalnej. Od 2024 roku składki ZUS przedsiębiorców niekorzystających z ulg wyniosą ok. 1 600 zł miesięcznie, nie wliczając składki zdrowotnej.Zastanawiasz się nad założeniem JDG?
Jak w przypadku każdej formy biznesu, warto najpierw rozważyć wady i zalety wybranej działalności. Nasi eksperci pomogą przeprowadzić Ci taką analizę oraz wskażą, o co w Twoim indywidualnym przypadku warto zadbać.Składka zdrowotna od jednoosobowej działalności gospodarczej 2024
Składka zdrowotna od JDG musi być uiszczona, nawet przy niewielkim zysku lub stracie. Zależy od formy opodatkowania oraz płacy minimalnej. W 2024 roku składka zdrowotna wyniesie minimum 381,87 zł miesięcznie.Wyniesie przy:skali podatkowej – 9% podstawy wymiaru składki (dochodu)
podatku liniowym – 4,9% podstawy wymiaru składki (dochodu),
ryczałcie – w zależności od progu przychodów; po przekroczeniu w danym miesiącu, podstawą wyliczenia w następnym miesiącu jest kolejny próg przychodów:
do 60 000 zł – 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia,
60.000 zł – 300 00 zł – kwota równa przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu,
ponad 300 000 zł – 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG)
Podsumowanie
Założenie jednoosobowej działalności gospodarczej rozpoczyna się od elektronicznego formularza. Kolejnym krokiem jest wybór formy opodatkowania. Przedsiębiorca musi też opłacać co miesiąc składki ZUS. Konieczne jest także systematyczne monitorowanie zmian, od których zależy powodzenie biznesu.Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszej kancelarii prawnej w Łodzi są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc. Jeśli po prostu szukasz pomocy w ustanowieniu fundacji rodzinnej, napisz do nas wiadomość.FAQ – często zadawane pytania odnośnie jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG)
Co to jest jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG) w Polsce?
JDG to forma prowadzenia działalności gospodarczej przez jedną osobę, obejmująca zarobkową działalność zorganizowaną, wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły.Kto może prowadzić JDG w Polsce?
JDG może prowadzić każda pełnoletnia osoba, cudzoziemiec (pod pewnymi warunkami), a w pewnych przypadkach także małoletni z pozwoleniem przedstawiciela ustawowego.Jak zarejestrować JDG w Polsce?
JDG rejestruje się przez portal biznes.gov.pl, wypełniając e-wniosek o wpis do CEIDG i podpisując go Profilem Zaufanym lub podpisem kwalifikowanym.Czy zawsze trzeba rejestrować działalność gospodarczą w Polsce?
Nie, istnieją wyjątki dla drobnych działalności osób fizycznych z prognozowanymi niskimi przychodami, które nie podlegają obowiązkowi rejestracji.Jakie są formy opodatkowania JDG w Polsce?
Przedsiębiorca może wybrać między opodatkowaniem na zasadach ogólnych (skala podatkowa), podatkiem liniowym (19%) lub ryczałtem (2–17%).Jakie są obowiązki ZUS dla JDG w Polsce w 2024 roku?
Przedsiębiorca ma obowiązek płacić składki ZUS każdego miesiąca, z różnymi opcjami ulg zależnie od sytuacji (ulga na start, preferencyjne składki ZUS, mały ZUS+, duży ZUS).Jak wygląda składka zdrowotna od JDG w 2024 roku?
Składka zdrowotna jest obowiązkowa nawet przy niewielkim zysku lub stracie i zależy od formy opodatkowania oraz płacy minimalnej, wynosząc minimum 381,87 zł miesięcznie.Czy JDG to odpowiednia forma działalności dla każdego przedsiębiorcy?
Decyzja o prowadzeniu JDG powinna być poprzedzona analizą zalet i wad, a nasi eksperci mogą pomóc w przeprowadzeniu takiej analizy dla indywidualnego przypadku.Jakie są korzyści z prowadzenia JDG?
JDG oferuje niezależność, elastyczność i możliwość pełnej kontroli nad biznesem, a także uproszczone procedury podatkowe i składkowe.Jakie są wyzwania związane z prowadzeniem JDG?
Do wyzwań należą konieczność samodzielnego zarządzania wszystkimi aspektami działalności, w tym finansami, podatkami i ubezpieczeniem społecznym.Najczęstsze zapytania
jdg
jednoosobowa działalność gospodarcza 2024
jdg polandjdg co to
jednoosobowa działalność gospodarcza
działalność gospodarcza
jdg 2024
jednoosobową działalność gospodarcza
zus 2024 działalność jednoosobową
samozatrudnienie jak zacząć
jdg w 2024
ile wynosi składka zdrowotna dla jednoosobowej działalności gospodarczej
działalność gospodarcza 2024
składka zdrowotna 2024 ryczałt
koszty jednoosobowej działalności gospodarczej 2024
podatki jdg 2024
założenie działalności gospodarczej 2024
co to jdg
co to jest jdg
jdg co to znaczy
jdg polska
działalność jednoosobowa
cgo accounting
baza firm jednoosobowych
działalność gospodarcza jednoosobowa
co to znaczy jdg
jak zarejestrować działalność gospodarczą
jdg co to jest
jak założyć jednoosobową działalność gospodarczą
założenie jednoosobowej działalności gospodarczej
Co to jest jednoosobowa działalność gospodarcza?
Działalność gospodarcza ma trzy zasadnicze cechy, to:
zorganizowana działalność zarobkowa,
wykonywana we własnym imieniu,
i w sposób ciągły.
Co do zasady podlega obowiązkowej rejestracji w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Przedsiębiorca może dowolnie wybrać profil swojej działalności, chyba że jego działalność podlega ustawowym ograniczeniom.
Kto może prowadzić jednoosobową działalność gospodarczą?
Jednoosobową działalność gospodarczą może prowadzić m.in.:
osoba pełnoletnia,
cudzoziemiec,
małoletni (pomiędzy 13. a 18. rokiem życia) – wniosek o wpis musi złożyć przedstawiciel ustawowy (najczęściej jest to rodzic).
Jak zarejestrować jednoosobową działalność gospodarczą?
Działalność gospodarczą można zarejestrować przez portal biznes.gov.pl. Należy założyć konto przedsiębiorcy oraz wypełnić e-wniosek o wpis do CEIDG oraz podpisać go Profilem Zaufanym lub podpisem kwalifikowanym.
We wniosku o wpis do CEIDG należy podać:
podstawowe informacje identyfikujące przedsiębiorcę, czyli m.in. imię, nazwisko, datę urodzenia, rodzaj i numer dokumentu tożsamości,
informacje dotyczące działalności gospodarczej:
nazwę firmy – co najmniej imię i nazwisko; można dodać inne elementy definiujące firmę, m.in. profil działalności,
adres prowadzenia działalności, np. w miejscu zamieszkania,
adres do doręczeń, czyli miejsce odbioru korespondencji firmowej,
kod PKD – to kod definiujący rodzaj prowadzonej działalności, który przedsiębiorca musi wybrać przy rejestracji firmy z ogólnodostępnego zestawienia; ma znaczenie m.in. dla formy opodatkowania działalności; powinien pasować do profilu prowadzonej działalności; można wybrać jeden kod główny i dowolną liczbę dodatkowych.
Wraz z ujawnieniem w rejestrze CEIDG przedsiębiorcy zostaną nadane numery NIP (w ciągu jednego dnia) oraz REGON (w ciągu 7 dni).
Czy zawsze trzeba zarejestrować działalność gospodarczą?
Nie każdą działalność trzeba rejestrować. Działalność niepodlegająca rejestracji to drobna działalność osób fizycznych, z której prognozowane przychody będą niewielkie, czyli taka, której:
przychody nie mogą przekroczyć w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku,
prowadzenie nie wymaga zezwoleń lub koncesji,
osoba fizyczna nie jest wspólnikiem spółki cywilnej, ani nie prowadziła działalności w ciągu ostatnich 60 miesięcy.
Obowiązek rejestracji w CEIDG nie obejmuje:
działalności agroturystycznej rolników,
produkcji wina przez rolników,
rolnika zarejestrowanego w REGON.
Opodatkowanie jednoosobowej działalności gospodarczej
Przedsiębiorca co roku decyduje o wyborze formy opodatkowania, chyba że profil jego działalności narzuca konkretną formę. Może wybrać spośród trzech schematów:
Rozliczanie na zasadach ogólnych (tzw. skala podatkowa)
podstawowa forma opodatkowania, naliczana automatycznie, chyba że przedsiębiorca wybierze inną formę,
kwota wolna od podatku wynosi 30 000 zł,
stawka podstawowa podatku to 12% od dochodu do 120 000 zł,
powyżej 120 000 zł podatek wynosi 32% od nadwyżki,
przewiduje ulgi podatkowe,
dokonany wybór obowiązuje przez kolejne lata podatkowe, do chwili zawiadomienia US o zmianie wyboru formy opodatkowania w ustawowym terminie.
2. Podatek liniowy
stawka wynosi 19% i jest niezmienna niezależnie od osiąganego dochodu,
opodatkowaniu podlega dochód z JDG,
nie można łączyć zysków z JDG z dochodami z innych źródeł,
dokonany wybór obowiązuje przez kolejne lata podatkowe, do chwili zawiadomienia US o zmianie wyboru formy opodatkowania w ustawowym terminie,
przewiduje ulgi podatkowe (w mniejszym zakresie niż przy skali).
3. Ryczałt
to uproszczona forma opodatkowania,
stawki oprocentowania zależą od profilu JDG (kodu PKD) i wynoszą 2 – 17 %,
podstawą opodatkowania jest osiągnięty przychód, po uwzględnieniu przysługujących odliczeń,
nie są uwzględniane koszty uzyskania przychodu,
istnieją ograniczenia podmiotowe objęcia tym podatkiem.
ZUS od jednoosobowej działalności gospodarczej 2024
Przedsiębiorca prowadzący JDG ma obowiązek co miesiąc płacić za siebie składki do ZUS do 20. dnia każdego miesiąca, za poprzedni miesiąc. Istnieją następujące schematy opłacania składek do ZUS:
Ulga na start
jeśli po raz pierwszy zakłada JDG lub wznawia ją po upływie co najmniej 60 miesięcy do dnia zawieszenia/zakończenia,
skorzystanie jest dobrowolne,
opłaca się składkę zdrowotną przez pierwszych 6 miesięcy od rozpoczęcia prowadzenia JDG; w tym okresie nie ma obowiązku opłacania składki na ubezpieczenia społeczne.
przewiduje preferencyjną składkę na ubezpieczenie społeczne (minimum 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę) przez 24 miesiące,
wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne pozostaje bez zmian.
3. Mały ZUS+
dotyczy przedsiębiorcy, którego przychód z działalności nie przekroczył 120 000 zł za poprzedni rok kalendarzowy, prowadził JDG przez co najmniej 60 dni w poprzednim roku,
dotyczy tylko składek na ubezpieczenia społeczne, składkę zdrowotną opłaca się w pełnej wysokości,
przysługuje także przy korzystaniu z preferencyjnych stawek ZUS,
obowiązuje przez 36 miesięcy, w ciągu kolejnych 60 miesięcy prowadzenia działalności.
4. Duży ZUS
obowiązuje przedsiębiorców, którzy nie podlegają ulgom,
składka wynosi 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę,
obejmuje składkę zdrowotną i na ubezpieczenia społeczne.
Sposób wyliczenia oraz wysokość składek zależą od etapu prowadzenia JDG oraz progu płacy minimalnej. Od 2024 roku składki ZUS przedsiębiorców niekorzystających z ulg wyniosą ok. 1 600 zł miesięcznie, nie wliczając składki zdrowotnej.
Zastanawiasz się nad założeniem JDG?
Jak w przypadku każdej formy biznesu, warto najpierw rozważyć wady i zalety wybranej działalności. Nasi eksperci pomogą przeprowadzić Ci taką analizę oraz wskażą, o co w Twoim indywidualnym przypadku warto zadbać.
Składka zdrowotna od jednoosobowej działalności gospodarczej 2024
Składka zdrowotna od JDG musi być uiszczona, nawet przy niewielkim zysku lub stracie. Zależy od formy opodatkowania oraz płacy minimalnej. W 2024 roku składka zdrowotna wyniesie minimum 381,87 zł miesięcznie.
Wyniesie przy:
skali podatkowej – 9% podstawy wymiaru składki (dochodu)
ryczałcie – w zależności od progu przychodów; po przekroczeniu w danym miesiącu, podstawą wyliczenia w następnym miesiącu jest kolejny próg przychodów:
do 60 000 zł – 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia,
ponad 300 000 zł – 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Podsumowanie
Założenie jednoosobowej działalności gospodarczej rozpoczyna się od elektronicznego formularza. Kolejnym krokiem jest wybór formy opodatkowania. Przedsiębiorca musi też opłacać co miesiąc składki ZUS. Konieczne jest także systematyczne monitorowanie zmian, od których zależy powodzenie biznesu.
Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z naszej kancelarii prawnej w Łodzi są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc. Jeśli po prostu szukasz pomocy w ustanowieniu fundacji rodzinnej, napisz do nas wiadomość.
FAQ – często zadawane pytania odnośnie jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG)
Co to jest jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG) w Polsce?
JDG to forma prowadzenia działalności gospodarczej przez jedną osobę, obejmująca zarobkową działalność zorganizowaną, wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły.
Kto może prowadzić JDG w Polsce?
JDG może prowadzić każda pełnoletnia osoba, cudzoziemiec (pod pewnymi warunkami), a w pewnych przypadkach także małoletni z pozwoleniem przedstawiciela ustawowego.
Jak zarejestrować JDG w Polsce?
JDG rejestruje się przez portal biznes.gov.pl, wypełniając e-wniosek o wpis do CEIDG i podpisując go Profilem Zaufanym lub podpisem kwalifikowanym.
Czy zawsze trzeba rejestrować działalność gospodarczą w Polsce?
Nie, istnieją wyjątki dla drobnych działalności osób fizycznych z prognozowanymi niskimi przychodami, które nie podlegają obowiązkowi rejestracji.
Jakie są formy opodatkowania JDG w Polsce?
Przedsiębiorca może wybrać między opodatkowaniem na zasadach ogólnych (skala podatkowa), podatkiem liniowym (19%) lub ryczałtem (2–17%).
Jakie są obowiązki ZUS dla JDG w Polsce w 2024 roku?
Przedsiębiorca ma obowiązek płacić składki ZUS każdego miesiąca, z różnymi opcjami ulg zależnie od sytuacji (ulga na start, preferencyjne składki ZUS, mały ZUS+, duży ZUS).
Jak wygląda składka zdrowotna od JDG w 2024 roku?
Składka zdrowotna jest obowiązkowa nawet przy niewielkim zysku lub stracie i zależy od formy opodatkowania oraz płacy minimalnej, wynosząc minimum 381,87 zł miesięcznie.
Czy JDG to odpowiednia forma działalności dla każdego przedsiębiorcy?
Decyzja o prowadzeniu JDG powinna być poprzedzona analizą zalet i wad, a nasi eksperci mogą pomóc w przeprowadzeniu takiej analizy dla indywidualnego przypadku.
Jakie są korzyści z prowadzenia JDG?
JDG oferuje niezależność, elastyczność i możliwość pełnej kontroli nad biznesem, a także uproszczone procedury podatkowe i składkowe.
Jakie są wyzwania związane z prowadzeniem JDG?
Do wyzwań należą konieczność samodzielnego zarządzania wszystkimi aspektami działalności, w tym finansami, podatkami i ubezpieczeniem społecznym.