Zatrudnianie małoletnich. Czy jest legalne?

Zatrudnianie małoletnich to kwestia, która wraca co roku zwłaszcza w okresach letnich. Jakkolwiek na rynku pracy przeważają osoby pełnoletnie, to aktywni zawodowo chcą być też małoletni. Czy to legalne? Czy wiąże się to ze szczególnymi regulacjami? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści

• Młodociany, czyli małoletni na rynku pracy
• Zasady zatrudniania małoletniego
• Szczególne rozwiązania pracy małoletnich
• Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego małoletniego
• Zatrudnianie małoletniego w innym celu niż przygotowanie zawodowe
• Urlop wypoczynkowy małoletniego
• Dokształcanie
• Zatrudnianie małoletnich – podsumowanie

Młodociany, czyli małoletni na rynku pracy

W rozumieniu Kodeksu pracy młodociany to osoba w przedziale wiekowym 15–18 lat. Może samodzielnie nawiązać stosunek pracy, a gdyby zagrażał on dobru młodocianego, jego przedstawiciel ustawowy może, za zgodą sądu opiekuńczego rozwiązać taką umowę o pracę. Młodociany to więc małoletni pracownik, który podlega specjalnej ochronie prawnej.

Dolna granica wieku w zatrudnieniu służy ochronie zdrowia małoletnich oraz realizowaniu przez nich obowiązku szkolnego. Zabronione jest zatrudnianie osób poniżej 15 lat. Naruszenie tego zakazu nie pozbawia osoby w ten sposób zatrudnionej uprawnień pracowniczych, charakterystycznych dla pełnoprawnego pracownika, np. wynagrodzenia, ale stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone grzywną.

Zasady zatrudniania małoletniego

Umowę z małoletnim można zawrzeć tylko, gdy:

1. ukończył co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową,
2. przedstawił świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu; to wymóg bezwzględny, od którego nie ma wyjątków.

Warunki te muszą być spełnione łącznie, także przy pracach lekkich. Małoletniego bez kwalifikacji zawodowych można zatrudnić tylko w celu przygotowania zawodowego. Przyjmuje to formę umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego albo umowy o przygotowanie zawodowe u rzemieślnika.

Przygotowanie zawodowe może mieć formę:

• nauki zawodu,
• przyuczenia do wykonywania określonej pracy.

Przygotowanie zawodowe osób poniżej 15 lat następuje wyłącznie w formie nauki zawodu oraz wymaga:

• zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego,
• pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Powyższe ograniczenia nie dotyczą osoby, która nie ukończyła 15 lat, ale jest zatrudniana w roku kalendarzowym, w którym ten wiek osiągnie.

Osoba poniżej 15 lat, bez wykształcenia podstawowego, może być zatrudniona wyłącznie w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy i musi mieć:

• zgodę przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego,
• pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej.
• zezwolenie dyrektora ośmioletniej szkoły podstawowej, w której obwodzie mieszka, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą.

Szczególne rozwiązania pracy małoletnich

Specyfika zatrudniania małoletnich obejmuje cztery obszary:

1. zdrowie

• badania wstępne, okresowe, kontrolne,

• obowiązek pracodawcy zmiany rodzaju pracy albo rozwiązania z małoletnim umowy i wypłacenie odszkodowania w wysokości za okres wypowiedzenia, gdy dana praca zagraża jego zdrowiu,

2. czas pracy i nauki

• do 16 lat maksymalnie 6 godzin na dobę, powyżej 16 lat 8 godzin na dobę,

• wliczanie do czasu pracy czasu nauki niezależnie czy odbywa się w godzinach pracy,

• 30-minutowa przerwa w pracy wliczana do czasu pracy przy dobowym wymiarze czasu pracy powyżej 4,5 godziny,

3. pracę w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej

• zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych i porze nocnej, tj. 22.00 do 6.00, a przy umowach zawieranych w celu przygotowania zawodowego od 20.00 do 6.00,
• przerwa w pracy trwająca nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin,
• co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku obejmującego niedzielę w każdym tygodniu,

4. prace wzbronione

• wykaz określa odrębny akt prawny,
• możliwość zatrudnienia małoletniego powyżej 16 lat przy niektórych rodzajach prac wzbronionych pod pewnymi warunkami.

Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego małoletniego

Do zawierania i rozwiązywania z małoletnim umów o pracę w celu przygotowania zawodowego stosuje się odpowiednio przepisy o umowach o pracę na czas nieokreślony.

Umowa ta określa w szczególności:

1. rodzaj przygotowania zawodowego,
2. czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
3. sposób dokształcania teoretycznego,
4. wysokość wynagrodzenia.

Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego może nastąpić tylko w razie:

1. niewypełniania przez małoletniego obowiązków wynikających z umowy lub obowiązku dokształcania, mimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
2. ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
3. reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,
4. stwierdzenia nieprzydatności małoletniego do pracy, w której zakresie odbywa przygotowanie zawodowe.

Zatrudnianie małoletniego w innym celu niż przygotowanie zawodowe

Małoletni może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu prac lekkich, czyli takich, które nie spowodują zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego małoletniego oraz nie utrudnią wypełniania obowiązku szkolnego.

Wykaz prac lekkich określa pracodawca, w regulaminie lub osobnym akcie, po uzyskaniu zgody lekarza medycyny pracy i właściwego inspektora pracy. Pracodawca ma obowiązek zapoznać małoletniego z powyższym dokumentem przed dopuszczeniem go do pracy.

Wymiar i rozkład czasu pracy przy pracach lekkich ustala pracodawca, uwzględniając rozkład zajęć małoletniego. Nie może on przekraczać:

• 12 godzin tygodniowo w roku szkolnym i 2 godzin w dniu zajęć szkolnych,
• 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu w okresie ferii szkolnych,
• 6 godzin dla małoletniego w wieku do 16 lat.

Dotyczy to też małoletniego zatrudnionego u więcej niż jednego pracodawcy. Pracodawca powinien otrzymać od niego oświadczenie w przedmiocie zatrudnienia u innego pracodawcy przed zawarciem umowy.

Urlop wypoczynkowy małoletniego

Urlop wypoczynkowy małoletniego wynosi:

• 12 dni roboczych z upływem 6 miesięcy od dnia pierwszego zatrudnienia,
• 26 dni roboczych z upływem roku.

W roku kalendarzowym, w którym małoletni kończy 18 lat, wymiar jego urlopu zwiększa się do 20 dni roboczych pod warunkiem, że prawo do niego uzyskał przed ukończeniem 18 lat.

Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu:

• w okresie ferii szkolnych małoletniemu uczęszczającemu do szkoły; w pewnych sytuacjach urlop może być udzielony zaliczkowo,
• bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy, na wniosek małoletniego ucznia szkoły dla pracujących, w okresie ferii szkolnych. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Dokształcanie

Małoletni ma obowiązek dokształcania do ukończenia 18 lat w szczególności w zakresie ośmioletniej szkoły podstawowej, jeśli szkoły takiej nie ukończył. Pracodawca powinien więc zwalniać go od pracy na czas potrzebny do uczestniczenia w zajęciach.

Gdyby małoletni nie ukończył przygotowania zawodowego przed skończeniem 18 lat, dokształcanie może być przedłużone do czasu ukończenia przygotowania zawodowego w trybie określonym w ustawie.

Zatrudnianie małoletnich – podsumowanie

Zapewnienie miejsc pracy małoletnim ma wiele zalet. Wiąże się jednak z określonymi obowiązkami, o których powinni pamiętać pracodawcy dla zachowania bezpieczeństwa i stabilności zatrudniania.

Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat, zapraszamy do współpracy. Nasi specjaliści z kancelarii w Łodzi i w Warszawie są do Twojej dyspozycji. Skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc.